Ажарлау (Шлифование)[1] — дайындама беттерін қажақты аспаптармен тазалай өндеу операциясы[2]; дайындаманы қайрақ іспетті кұралмен тазалап өңдейтін ең соңғы операция.[3]

АЖАРЛАУ - қолөнершіліктегі жасалған бұйымды сәндеу, әрлеу, әдемі етіп құлпырту.

Ажарлаудың тәсілдері өңдеу

Затты көз тартатындай етіп құлпыртудың тәсілдері көп болған. Кең таралған тәсіл ағаш, темір сияқты материалдан жасалған бұйым дайын болғанда, оның бетін зімпарамен, егеумен тазалап, ағаш көмірімен, былғарының астар жағымен, киізбен, шұғамен ысқылап жылтырату, өңін ашу т.б. болған [4]. Ағаш пен металл бұйымдарға жұқалап май жағып, жұмсақ матамен ысып, сүртіп алғанда, ол жылтырап әдемі көрінетін болған. Ажарлаудың ендігі бір тәсілі - бұйымның бетін сырлау немесе бояу. Шеберлер сырлау, бояу арқылы бұйымның, мәселен, түсті металдардан жасалған заттардың табиғи түсін әртүрлі (қоңыр, қара, сарғыш қызыл, қара сүр) түске айналдырған. Заттың бетіне белгілі бір түс, рең беру үшін алтынмен аптау яғни алтынмен булау (алтын жалату), күміспен күптеу (қақталған жұқа күміспен жабу), лажылау тыныкелеу (көгілдір шыны түстес ерітіндімен бояу) тәрізді тәсілдерді және өсімдік бояуларын да пайдаланған[5]. Ажарлаудың бір түріне заттың бетіне ою-өрнек жүргізіп әшекейлеу жатады. Ою, өрнек салу - қолөнердің қай саласында болмасын, өте жиі қолданылатын көркемдеу тәсілдерінің бірі. Арнаулы аспаптармен бұйымның бетіне ою-өрнек түсіріп aжарлаудың халық арасында оюлау, лақыштау, шимайлау, бедерлеу, безеулеу бағдар жүргізу ою бастыру, шыжбайлау тәрізді атаулары мен түрлері болды[6].

Дереккөздер өңдеу

  1. Полиграфия, өлшеу техникасы, ағаш өңдеу жабдықтары және металл өңдеу техникасы мен технологиясы: Қазақша-орысша терминдердің түсіндірме сөздігі.
  2. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Машинажасау. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-417-6
  3. Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Механика / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар : «ЭКО»ҒӨФ. 2007.-29 1 б. ISBN 9965-08-234-0
  4. Арғынбаев Х. Қазақ халқының қолөнері. Алматы: Онер, 1987
  5. Шойбеков Р.Н. Қазақ зергерлік өнерінің лексикасы. Алматы: Қазақстан, 1993
  6. Шоқпарұлы Д.. Дәркембайұлы Д. Қазақтың қолданбалы өнері. Алматы: Алматыкітап, 2007