Алабама

	АҚШ штаты
	Алабама штаты ; ағылш. State of Alabama
Алабама штаты туы	Алабама штаты мөрі
Штат ұраны	лат. Audemus jura nostra defendere
Штат лақапаты	Yellowhammer State (Сары Балға штаты); Heart of Dixie (Дикси жүрегі/Оңтүстіктің жүрегі); Cotton State (Мақта штаты)
Астанасы	Монтгомери
Ең ірі қаласы	Бирмингем
Тұрғыны	4 802 740 (2011 жыл); 23-ші орын (АҚШ б-ша)
Ауданы	30-ші орын
- барлығы;	135 765 км²;
- су беті;	(3,19 %)
- ендік;	30°13' с. е. бойынша 35°00' с. е., 305 км;
Теңіз деңгейінен биіктігі
- максимал биіктігі	735,5 м;
- орташа биіктігі	150 м;
Штат статусын иеленуі	14 желтоқсан 1819 жылы; 22 ретпен
Губернаторы	Роберт Бентли
Заң шығару органы	Алабама Легислатурасы
- жоғарғы палатасы	Алабама сенаты;
Уақыт белдеуі	Тынықмұхиттық уақыт: UTC-6/-5
Домені	AL, Ala., US-AL
Ресми сайты:	http://www.alabama.gov/
	Ортаққордағы санаты: Алабама штаты ;

Басқа мағыналар үшін Алабама (айрық) деген бетті қараңыз.

Алабама (ағылш. Alabama /æləbæmə/) — штат, Америка Құрама Штаттарының оңтүстік-шығысында орналасқан. Штат солтүстігінде Теннесси штатымен, шығысында Джорджия штатымен, оңтүстігінде Флорида штатымен және Мексика шығанағымен және батысында Миссисиппи штатымен шекараласады. АҚШ штаттарының ішінде Алабама жер көлемі бойынша 30-орынға кіреді және ішкі сулар жолы ұзындығы бойынша екінші орында^[1]. Штаттың ауданы 135 765 км². Алабама штаты АҚШ штаттарының халық саны бойынша 23-орын иеленеді — тұрғыны 2011 жылғы жағдаймен 4 802 740 адамға жеткен.

Штата астанасы — Монтгомери қаласы (1861-65 жылдардағы АҚШ-тың азаматтық соғысы уақытында Монтгомери 1861 жылы 4 ақпан-нан 29 мамыр аралығында бүлікші штаттардың астанасы болды). Ірі қалалары — Бирмингем, Мобил, Хантсвилль. Штат мәртебесін 1819 жылы алды (22-штат). Ресми лақап аты — «Оңтүстіктің жүрегі».

Географиясы өңдеу

Алабама картасы

Алабама жер аумағы 135 765 км². Мехсика шығанағы жағасында орналасқан және штатта Миссисири өзені ағып өтеді. Штаттың солтүстік-шығысында Аппалач тауылары алып жатыр, онда штаттың ең биік нүктесі — Чиха тауы (теңіз деңгейінен 735 м жоғары) орналасқан. Штаттың 67 %-ке жуық территориясын орман алып жатыр. Штат территориясында АҚШ-тың тағы бір әдемі өзен — Кахаба өзені ағып өтеді.

Климаты өңдеу

Климат Алабама климаты мұхиттық суптропиктік, орташа жылдық температурасы районның үлкен бөлігінде 18 °С-қа жуық. Қысы әжептәуір жұмсақ, қаңтар айының орташа температурасы Мобилде 4 °С-тан Монтгомериде 0 °С-қа дейін өзгереді. Жазы өте ыстық, жаздың орташа температурасы жекелеген өңірлерде 32 °С-қа дейін көтеріледі. Алабамада қар сирек жауады, тек қана солтүстіктегі Монтгомериде қыста бірнеше рет жауады. Штаттың барлық территориясыда жауын-шашын мол түседі. Жауын-шашын ның жылдық деңгейі 1400 мм шамасында. Алабама Мехсика шығанағының тропикалық циклон және дауыл зонасы әсерінде орналасқан. Канзаспен бірдей елдің басқа штаттарындағы ең күшті F5 санатты торнадо Алабамада байқалады.

Демографиясы өңдеу

Халық тығыздығы

АҚШ халық санағы бюросының дерегі бойынша 2011 жылдың 1 маусымында Алабама халқы 4 802 740 адам; 2010 жылғы санақпен салыстырғанда 0,48 %-ке өскен.^[2] 2010 жылғы мәлімет бойынша штаттың халқының 18 жасқа дейінгі үлесі 25,3 %; 65 жастан жоғарғылар үлесі — 13 %. Әйелдер үлесі — 51,7 %; еркектер — 48,3 %.

2010 жылғы санақ бойынша штаттың нәсілдік үлесі келесідей: ақ нәсіл (68,5 %), афроамерикандықтар (26,2 %), байырғы америкалықтар — үндістер (0,6 %), азиялықтар (1,1 %), гавайлықтар және мұхиттық аралдардың байырғы халықтары (0,1 %), басқа нәсілдер (2 %), екі және одан көп нәсілділер немесе аралас нәсілдер — мулаттар, метистер (1,5 %). Ақ нәсілді халықтар негізгі рөлде ағылшын, ирланд және неміс тектілер. 2000 жылдағы санақ бойынша Алабама халқының 96,7 %-і ағылшын тілінде сөйлейді, 2,2 % — испанша; 0,4 % — немісше; 0,3 % — французша (француз креольшасын қоса алқанда) және 0,1 %-ке жуығы — қытайша сөйлейді. 108,000 адам штат аумағынан шетте туғандар (штат халқының 2.4%-і), олардың жуық шамамен 22.2%-і заңсыз иммигранттар (24,000).

Спорты өңдеу

Командалары өңдеу

Клуб	Қала	Спорт	Лига	Спорт сарайы
Алабама Хаммерс ағылш. Alabama Hammers	Хунтсвиль	америка футболы	Southern Indoor Football League	Вон Браун Центер ағылш. Von Braun Center
Бирмингем Баронс ағылш. Birmingham Barons	Хоовер	Бейсбол	Southern League	Регионс Парк ағылш. Regions Park
Бирмингем Саберс ағылш. Birmingham Sabers	Бирмингем	Баскетбол	Континентал Баскетбол Лигасы ағылш. Continental Basketball League	Алтамонт мектебі ағылш. Altamont School
Диксие Дерби Гирлс ағылш. Dixie Derby Girls	Хунтсвиль	ағылш. Roller derby	Women's Flat Track Derby Association	Вон Браун Центер ағылш. Von Braun Center
Хунтсвиль Хавос ағылш. Huntsville Havoc	Хунтсвиль	Хоккей	Солтүстік Кәсіби Хоккей Лигасы ағылш. Southern Professional Hockey League	Вон Браун Центер ағылш. Von Braun Center
Хунтсвиль Старс ағылш. Huntsville Stars	Хунтсвиль	Бейсбол	Southern League	Жое. У. Давис Статионы ағылш. Joe W. Davis Stadium
Мобиль БейБеарс ағылш. Mobile BayBears	Мобиль	Бейсбол	Southern League	Ханк Аарон Стадионы ағылш. Hank Aaron Stadium
Мобиль Бей Хурриканес ағылш. Mobile Bay Hurricanes	Мобиль	Баскетбол	Америка Баскетбол Ассоцациясы	Давидсон Жоғарғы мектебі ағылш. Davidson High School
Монтгомери Бискуитс ағылш. Montgomery Biscuits	Монтгомери	Бейсбол	Southern League	Монтгомери Римеруалк Стадионы ағылш. Montgomery Riverwalk Stadium
Рокет Сити Юнайтед ағылш. Rocket City United	Мадисон	Футбол	National Premier Soccer League	Мадисон Сити Скулс Стадионы ағылш. Madison City Schools Stadium
Теннессии Валлей Тайгерс ағылш. Tennessee Valley Tigers	Хунтсвиль	Америка футболы	Independent Women's Football League	Милтон Фрейнк Стадионы ағылш. Milton Frank Stadium
Трейгис Сити Роллерс ағылш. Tragic City Rollers	Бирмингем	Roller derby	Women's Flat Track Derby Association	Замора Шрин Темпл ағылш. Zamora Shrine Temple

Дереккөздер өңдеу

↑ Transportation in Alabama. Alabama Development Office. Тексерілді, 25 қараша 2012.
↑ Annual Estimates of the Resident Population for the United States, Regions, States, and Puerto Rico: сәуір 1, 2010 to шілде 1, 2011 (CSV). 2011 Population Estimates. АҚШ халық санағы бюросы, Population Division (желтоқсан 2011). Басты дереккөзінен мұрағатталған 3 ақпан 2012. Тексерілді, желтоқсан 21, 2011.

Сыртқы сілтемелер өңдеу

Alabama.gov – Official State Government Website
Алабама — толығырақ ақпарат
Алабама фотолары Мұрағатталған 11 қаңтардың 2012 жылы.
Alabama State Guide, from the Library of Congress
Alabama Association of Regional Councils
Energy Data & Statistics for Alabama- From the U.S. Department of Energy Мұрағатталған 9 қаңтардың 2011 жылы.
TourAlabama.org – Alabama Department of Tourism and Travel
All About Alabama Мұрағатталған 6 қыркүйектің 2017 жылы., at the Alabama Department of Archives and History
AlabamaMosaic, a digital repository of materials on Alabama's history, culture, places, and people
Code of Alabama 1975 – at the Alabama Legislature site
Alabama DMOZ каталогында
USGS real-time, geographic, and other scientific resources of Alabama Мұрағатталған 6 қаңтардың 2007 жылы.
Alabama QuickFacts Мұрағатталған 10 қыркүйектің 2012 жылы. from the U.S. Census Bureau
Alabama State Fact Sheet Мұрағатталған 26 маусымның 2012 жылы. from the U.S. Department of Agriculture

[navwater-1] Transportation in Alabama. Alabama Development Office. Тексерілді, 25 қараша 2012.

[PopEstUS-2] Annual Estimates of the Resident Population for the United States, Regions, States, and Puerto Rico: сәуір 1, 2010 to шілде 1, 2011 (CSV). 2011 Population Estimates. АҚШ халық санағы бюросы, Population Division (желтоқсан 2011). Басты дереккөзінен мұрағатталған 3 ақпан 2012. Тексерілді, желтоқсан 21, 2011.

[1]

[2]