Андамандықтар
Андамандықтар — Үндістандағы халық, Андаман аралдарының тұрғындары. Жалпы саны — 600 адам (2000). Солтүстік Андаман (Үлкен Андаман аралында) және оңтүстік Андаман (Кіші Андаман аралында) болып бөлінеді.[1] Ертедегі меланезий нәсілінің үлкен австралоидтар тобына жатады. Бойлары аласа (138-148 см шамасында).
| Андамандықтар | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
600 (2000) | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
дәстүрлі нанымдарды ұстанады |
Тілі өңдеу
Тілі бірнеше диалектіге бөлінеді. Дж.Гринберг Андамандықтар тілінің папуас тілдерімен байланысы барлығын айтқан. Андаман тілдері ерекше. Дәлірек айтқанда, бұл папуа тілдерінің бір бөлігімен және Үндістанның Кусунда және Нихали тілдерімен өте алыс байланысы бар мүлдем бөлек тілдер отбасы. Дегенмен, тіпті бұл өте алыс қарым-қатынас андаман тілдерінің мыңдаған жылдар бұрын қалған тілдерден бөлінгенін ғана көрсетеді. Тілдер солтүстік және оңтүстік андамандықтарға бөлінеді, олар өз кезегінде тағы бірнеше топқа бөлінеді. Андаман тілдерінің көпшілігі қазіргі уақытта «өлі» болып табылады.
Діні өңдеу
Көпшілігі табиғат құдіреттеріне табынған дәстүрлі діни сенімдерін ұстанады, христиандар да кездеседі.
Тарихы өңдеу
18 ғасырдың аяғында андамандықтар аралын Ұлыбритания жаулап алды. 1857 — 59 ж. Үндістандағы көтеріліске қатысқандарды осында жер аударатын болды. Отаршылдық және жиі-жиі індетке айналған аурулар салдарынан андамандықтардың көбі қырылып, 5 мың адамнан 20 ғ-дың басында жүздеген ғана жан қалды. Үндістан тәуелсіздік алғаннан кейін Стрейт аралына көшіріліп, өздерінің ежелгі ғұрыптық мәдениетін біржола жоғалтты.
Кәсібі өңдеу
Жағалаудағы андамандықтардың кәсібі — Теңіз тасбақалары, балық, орманды жерлерде — аң аулау. Жағалау андамандықтары жиі қоныс аударады. Аң аулауға итті пайдаланып, гарпун, садақ қолданады. Жергілікті тайпалар бір мекенге шоғырланған, ормандағыларында үлкен ортақ үй болады. Оңтүстік андамандықтардың үйлері — дөңгелек, солтүстік андамандықтардың үйлері — тік бұрышты.[2]
Өмір салты өңдеу
Андамандықтар 30 адамға дейін шағын топтарда тұрады. Көшбасшылар лауазымының кейбір ұқсастықтары бар, дегенмен мүлдем басқа функцияларды орындады. Тайпааралық, руаралық байланыстар өте әлсіз, біртұтас рулық құрылым да жоқ. Сонымен қатар жеке меншік те жоқ. Андамандықтар арасында неке қию рәсімдері өте қарапайым. Үйлену туралы шешімді үлкен туыстар қабылдайды. Үйлену тойы күні күйеу жігіт орманға қашады. Туыстары оны ұстап алып, қайтып үйленуге көндіреді. Қайтып оралғанда, ол қалыңдықтың тізесіне отырады, содан кейін неке қиылды деп есептеледі. Сондай-ақ ерлі-зайыптылардың бірі қайтыс болғаннан кейін қайтадан некеге тұруға болады. Жерлеу рәсімдері де қарапайым. Марқұмды үш ай бойы арнайы платформаға қояды, содан кейін денесін немесе одан қалғандарын (платформамен бірге) жерлейді. Өлген балаларды үйдің еденінің астына жерлейді.[3]
Андамандықтардың басты мәдени байлығы – би. Балалар да, ересектер де, әйелдер мен ерлер де билейді. Музыкалық аспаптары жоқ, сондықтан би тек әнмен сүйемелденеді. Қозғалысы біркелкі және қарапайым. Тайпалар арасында сыйлық алмасу дәстүрі бар. Андамандардың ерекше қабілеті бұл биолокация - өте алыс қашықтықта олар тірі жанның бар екенін сезіне алады.[4] Дәстүрлі киімдері – өсімдік талшықтарынан жасалған жамылғы киімдер.
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Большая российская энциклопедия. https://bigenc.ru/ethnology/text/1822162 Мұрағатталған 25 сәуірдің 2018 жылы.
- ↑ Әлем халықтарының энциклопедиясы. Андамандықтар http://www.etnolog.ru/people.php?id=ANDA
- ↑ АНДАМАНЦЫ – ОДНО ИЗ САМЫХ НЕИЗВЕСТНЫХ ПЛЕМЁН https://iarex.ru/articles/51850.html
- ↑ Андамандықтар - ең белгісіз тайпалардың бірі. https://iarex.ru/articles/51850.html