Варвара Давидовна Джорджадзе
Ханшайым Варвара Давидовна Джорджадзе (груз. ბარბარე ჯორჯაძე, қыз кезінде Эристави груз. ერისთავი; 1833, Кистаури, Кахети — 22 сәуір 1895, Ресей империясы) — бірінші грузин феминисті, драматург, ақын, қоғам қайраткері, бірінші феминистік манифесттің және «Грузин асханасы мен үй шаруашылығына қатысты кеңестер» бірінші аспаздық кітабының авторы.
| Варвара Давидовна Джорджадзе | |
| груз. ბარბარე ჯორჯაძე | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері |
Кистаури, Кахетия, Ресей империясы |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері |
Греми, Кахетия, Ресей империясы |
| Қызметі |
ақын, драматург, қоғам қайраткері |
| Әкесі |
Давид Эристави |
| Анасы |
Нино Эристави |
| Жұбайы |
Захарий Джорджадзе |
Өмірбаяны өңдеу
Ол 1833 жылы Кистауриде Давид пен Нино Эриставидің отбасында дүниеге келген және үйде жақсы білім алған.
1845 жылы 12 жасында ол әскери мансабы сәтсіз болған әскери адам Захарий Джораджадзеге тұрмысқа шықты. Варвараның ағасы Рафаэль Эристави сол кезде жас отбасына үлкен көмек көрсетті[1].
1850 жылы ол өзінің алғашқы өлеңдерін жаза бастады. 1854 жылы «Иверия» газетінде оның Кахетидегі лезгин рейдінің қайғылы салдары туралы көлемді мақаласы жарияланды. Журналистикамен қатар ол әңгімелер мен пьесалар жазумен айналысты.
1858 жылы оның жас ұрпақтың либералдық көңіл-күйінің өкілі Илья Чавчавадземен жазбаша полемикасы «Цискари» («Таңғы таң») журналында жарияланды. Дау «Әкелер мен ұлдардың соғысы» деп аталды, өйткені Варвара Джораджадзе Чавчавадзенің ұстанымын сынаушы ретінде әрекет етті (жиырма жылдан кейін олардың сенімдері өзгерді)[2].
Джорджадзе 1893 жылы Квали журналында жарияланған "Жастардың назарына бірнеше сөз" хатын жазды. Хат әйелдердің құқықтары туралы айтатын грузин феминизмінің манифесі болып саналды[3].
Кутаиси театрында Варвара Джораджадзенің «Іздегенім мен тапқаным» пьесасы қойылды, ол Илья Чавчавадзеден өткір сынға ұшырады, алайда ол ақынның бірқатар шығармаларын өзінің қоғамдық-әдеби «Сакартвелос Моамбе» («Вестник Грузии») журналында жариялады[4].
Өмірінің соңғы жылдары Ленкоранда жұмыс істеген ұлы Михаилмен бірге тұрды. 1895 жылы 10 сәуірде Гремиден Тифлиске фаэтонмен жолға шығып, сол жерден Ленкоранға ұлын көруге барады. Ол мүгедектер арбасына отырғанда өзін нашар сезініп, жүрегі тоқтап қайтыс болды. Ол ағасы Рафаэль Эриставидің қасына жерленді[4].
Шығармашылығы өңдеу
Ол өзінің Грузиядағы 1874 жылы шыққан бірінші аспаздық кітабы «Грузин асханасы және үй шаруашылығына арналған кеңестер» кітабының арқасында танымал болды. Ол грузиндік және еуропалық тағамдарға арналған рецепттердің жинағы[3]. Оның көптеген рецепттері дәстүрлі грузин тағамдарын дайындаудың стандартты тәжірибесі болып саналады және кітап танымал болып қала береді[5].
Ол өзінің белсенді публицистикалық және қоғамдық қызметімен әйелдер үшін маңызды мәселелерді айтты — білім, теңдік, әйелдердің өзін-өзі көрсетуі және қоғамдық өмірге қажеттілік пен белсенді қатысу туралы жазды.
Ол сондай-ақ пьесалар, өлеңдер, реалистік әңгімелер жазды[6].
Еске алу өңдеу
- 1988 жылы Барбара Джорджадзенің проза, поэзия, публицистика, сын және драматургияны қамтитын «Таңдамалы шығармалар» деген атпен кітабы жарық көрді.
- Грузияның Ұлттық кітапханасында Грузиядағы Әйелдер қорының, БҰҰ Даму бағдарламасының және Швеция үкіметінің қолдауымен БҰҰ-ның «Гендерлік теңдік» бірлескен бағдарламасы аясында 2017 жылы Варвара Джорджадзе атындағы феминистік кеңсе құрылды[7].
- Бірқатар мейрамханалар Варвара Джораджадзенің кітабында жазылған рецепт бойынша грузин тағамдарына маманданған.
Отбасы өңдеу
- Әкесі — Давид Эристави (1795 —?)
- Анасы — Нино Эристави (қыз кезінде Амилахвари)
- Ағасы — ханзада Рафаэль Эристави (1824—1901) грузин ақыны, аудармашы, этнограф және фольклор жинаушы.
- Әпкесі — Анна Эристави-Чавчавадзе, жас кезінде қайтыс болды.
- Ағасы — Сосико Эристави, ауыл шаруашылығымен айналысқан.
- Күйеуі — Захарий Джорджадзе, әскери қызметкер, үйлену тойы 1845 жылы өтті.
- Ұлы — Ношреван Джорджадзе
- Ұлы — Михаил Джорджадзе
- Қызы — Манана Джорджадзе, неміс заңгері Николай Гехтманмен тұрмыста болған. Георгий Гехтман (1870—1956) атты ұлы болды.
Дереккөздер өңдеу
- ↑ https://sputnik-georgia.ru/reviews/20160330/230865153/Barbarisy-barbarizmy-i-posobie-po-gruzinskoj-nacionalnoj-kuhne.html
- ↑ https://web.archive.org/web/20180618080132/http://gendermediator.ge/-Barbare-Eristavi-Jorjadze---Writer/n40?lang=eng
- ↑ a b http://www.feminism-boell.org/en/2014/02/13/barbare-eristavi-jorjadze
- ↑ a b https://tbilisi.media/cultures/66673-pisatelnitsa-borets-za-prava-zhenshhin/
- ↑ https://www.npr.org/sections/thesalt/2017/04/28/524404924/19th-century-princess-and-cookbook-author-was-also-georgias-first-feminist
- ↑ https://www.interpressnews.ge/ru/article/38902-fond-zhenshchin-gruzii-provedet-literaturno-kulinarnyi-vecher/
- ↑ https://tbilisi.media/main/61749-v-natsionalnoj-biblioteke-otkroetsya-feministskij-kabinet-imeni-varvary-dzhordzhadze/