Герард’т Хоофт
Герард’т Хоофт (Герард ’т Хоофт, нидер. Gerardus (Gerard) ’t Hooft; 5 шілде, 1946, Ден Хелдер, Солтүстік Голландия) — голландиялық физик-теоретик, Утрехт университетінің профессоры (Нидерланд), 1999 жылғы физика бойынша Нобель сыйлығының лауреаты (Мартинус Велтманмен бірге).
| Герард 'т Хоофт | |||
| Gerardus (Gerard) 't Hooft | |||
 Герард Хоофт | |||
| Туған күні | |||
|---|---|---|---|
| Туған жері | |||
| Ғылыми аясы | |||
| Ғылыми жетекші | |||
| Атақты шәкірттері | |||
| Марапаттары |
| ||
Нидерланд Корольдік ғылым академиясының мүшесі (1982)[1], АҚШ Ұлттық ғылым академиясының (1984), Франция ғылым академиясының (1995)[2], Ресей ғылым академиясының (2019) шетелдік мүшесі[3].
Өмірбаяны өңдеу
1946 жылы 5 шілдеде Ден Хелдерде дүниеге келген, бірақ Гаагада өскен. Отбасында үш баланың ортаншысы. Ғалымдар отбасынан шыққан. Оның әжесі Нобель сыйлығының лауреаты Фриц Зерникенің әпкесі және Лейден университетінің зоология профессоры Питер Николас ван Кампенге күйеуге шыққан. Ағасы Нико ван Кампен Утрехт университетінде теориялық физика профессоры. Анасы ғылыммен айналыспай, теңіз инженеріне тұрмысқа шықты[4]. Отбасының жолын қуған ол жастайынан ғылымға құштарлығын байқатты. Бастауыш сыныптағы мұғалімі одан өскенде қандай болғың келетінін сұрағанда, ол батылдықпен: «Бәрін білетін адам» деген[4].
Бастауыш мектептен кейін Герард’т Далтон жоспарының идеяларын қолданатын Дальтон лицейіне барды. Бұл оқыту әдісі оған өте ұнады. Ол жаратылыстану және математика курстарынан оңай өтті, бірақ тіл курстарынан қиын болды. Бірақ ағылшын, француз, неміс, классикалық грек және латын тілдерінде сабақ алды. Он алты жасында екінші нидерландық математикалық олимпиадада күміс медаль алды [4].
Альберта Шикке (Беттеке) үйленген. Саския және Эллен атты екі қызы бар.
Білім өңдеу
1964 жылы орта мектепті бітіргеннен кейін Утрехт университетінің физика бағдарламасына оқуға түсті. Жақынырақ Лейденнің орнына Утрехтті таңдау оның ағасының сол жерде профессор болғандығына және оның дәрістеріне қатысқысы келгеніне байланысты болды. Ол ғылымға қатты көңіл бөлгендіктен, әкесі оқудан басқа нәрседе жақсы нәтижеге қол жеткіземін деген үмітпен Утрехт студенттік корпусына қосылуды талап етті. Бұл белгілі бір дәрежеде жұмыс істеді; оқу кезінде ол Тритон есу клубында есуші болды және Кристиан Гюйгенс ғылыми пікірталас клубымен бірге ғылым студенттеріне арналған ұлттық конгресс ұйымдастырды.
Мансап өңдеу
1972 жылы Утрехт университетінде теориялық физика бойынша PhD дәрежесін алды (1977 жылдан профессор).
Ол өзінің жетекшісі Мартинус Велтманмен бірге электр әлсіз өзара әрекеттесулердің кванттық құрылымын түсіндіруге көмектесетін теорияны жасады. Бұл теорияны 1960 жылдары Шелдон Глашоу, Абдус Салам және Стивен Вайнберг құрды, олар әлсіз және электромагниттік күштер бір электрлік әлсіз күштің көрінісі болып табылады деп ұсынды. Бірақ бұл теорияны ол болжаған бөлшектердің қасиеттерін есептеу үшін қолдану сәтсіз болды.
Янг-Миллс өрістерін қайта нормалау үшін Хоофт пен Велтман әзірлеген математикалық әдістер массасы жоқ[5] және симметрияның өздігінен үзілуіне байланысты массаға ие болды[6], электроәлсіз әрекеттесулердің кейбір әсерлерін есептеуге мүмкіндік берді, атап айтқанда: теориямен болжанған және көп ұзамай эксперименталды түрде ашылған W± және Z0 аралық векторлық бозондардың массасын бағалап және алынған мәндер эксперименттік деректермен жақсы сәйкес келді. Велтман және Хоофт әдісі 1995 жылы Э.<span typeof="mw:Entity" id="mwVw"> </span>Ферми Ұлттық зертханасында (АҚШ) эксперименталды түрде ашылған жоғарғы кварктың массасын есептеу үшін де қолданылды.
Mars One жобасын қолдайды, оның мақсаты реалити-шоу жасау арқылы Марста колония құру.[7]
Әлеуметтік белсенділік өңдеу
2016 жылы ол Гринписке, Біріккен Ұлттар Ұйымына және бүкіл әлемдегі үкіметтерге генетикалық түрлендірілген организмдермен (ГМО) күресуді тоқтатуға шақыратын хатқа қол қойды[8][9][10].
Марапаттары өңдеу
- Математикалық физика бойынша Дэнни Хайнеман сыйлығы (1979)
- Физика бойынша Қасқыр сыйлығы (1981)
- Пиус XI алтын медалі (1983)
- Лоренц алтын медалі (1986)
- Франклин медалі (1995)
- Спиноза сыйлығы (1995)
- Джанкарло Вик алтын медалі (1997)
- Бөлшектер физикасы және жоғары энергия физикасы бойынша сыйлық (1999)
- Оскар Кляйн күміс медалі (1999)
- Физика бойынша Нобель сыйлығы (1999)
- М.В.Ломоносов атындағы үлкен алтын медаль (2010)
- Нильс Бор институтының Құрмет медалі (2016)
Астероид 9491 Тхоофт атымен аталған.
Таңдалған библиография өңдеу
- Г.’т Хоофт. Жалпы салыстырмалық теориясына кіріспе. — Ижевск: РХД Ғылыми зерттеу орталығы, 2002 ж. — 96 б. — ISBN 5-93972-114-1
- Г.’т Хоофт. Математикалық физика бойынша таңдамалы дәрістер. — Ижевск: ИКИ, 2008 ж. — 228 б. — ISBN 978-5-93972-708-2
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Gerard 't Hooft Мұрағатталған 23 шілденің 2020 жылы. (ағыл.)
- ↑ Gerard 't Hooft (фран.)
- ↑ `т Хоофт Герардус // Ресей ғылым академиясы сайты
- ↑ a b c 't Hooft, G. Gerardus 't Hooft — Autobiography. Nobel web (1999). Тексерілді, 6 қазан 2010.
- ↑ {{{тақырыбы}}}. — doi:10.1016/0550-3213(71)90395-6 — Bibcode: 1971NuPhB..33..173T
- ↑ {{{тақырыбы}}}. — doi:10.1016/0550-3213(71)90139-8 — Bibcode: 1971NuPhB..35..167T
- ↑ Дмитрий Малянов «Большой брат» переезжает на Марс. Gazeta.ru (9 маусым 2012). Басты дереккөзінен мұрағатталған 11 мамыр 2013.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 12 маусым 2012.
- ↑ 107 Nobel laureates sign letter blasting Greenpeace over GMOs
- ↑ Laureates Letter Supporting Precision Agriculture (GMOs)
- ↑ Список нобелевских лауреатов подписавших письмо
Сілтемелер өңдеу
- Утрехт университетінің веб-сайтындағы Герард'т Хуфттың басты беті (ағыл.)
- Герард’т Хоофт туралы мақала
- Нобель комитетінің сайтынан алынған ақпарат (ағыл.)
- G.'t Hooft. «Шексіздікпен қақтығыс». Нобель дәрісі // Физика ғылымдарының жетістіктері, 170 том, 11 шығарылым, қараша 2000 ж.
- Герард'т Хоофт: «Мен әрқашан ғалым болғым келді» // « Үштік нұсқа » № 53, б. 4 (2010)
- G. 't Hooft, Барлығының теориясындағы еркін ерік (аударма) // https://arxiv.org/pdf/1709.02874.pdf (2017)