Гранулометрия

Гранулометрия (лат. granulum-түйір және ...метрия), Гранулометрлік талдау, механикалық талдау-борпылдақ тау жыныстарының, топырақтың, жасанды материалдардың түйірлік құрамын анықтайтын тәсілдер жиынтығы. Түйіртпекті тау жыныстар (конгломерат, малта тас, қиыршық тас), саздар, сондай-ақ, топырақты құрайтын минералды және органикалық бөлшетер ірілігіне қарай әр түрлі електер (ірілігі-5-0.3мм) құмды 17 фракцияға бөлінеді. Біріне-бірі кигізілетін електердің үстіңгісі -көзінен ең үлкені, астыңғысы-көзінің ең кішісі. Тым ұсақ бөлшектерден (0.25-0.01 мм не одан да ұсақ) сазды жыныстарды ажыратып алу үшін гидравликалың әдістер қолданылады. Бұл тәсілдер ірілігі әр түрлі бөлшектердің тынық суда Стокс заңына заңына сәйкес әр түрлі жылдамдықпен тұнатығына немесе түрлі жылдамдықпен аққан су иірімінің жыныс түйіршіктерін ірілігіне қарай сұрыптайтын қасиетіне негізделген. Фракцияларға бөлінетін үлгіні талдауға екі жолмен дайындайды: 1) өте ұсақ бөлшектер агрегаты бұзылмайтындай етіп,суда жібітіледі,2)осы бөлшектерді ажыратып, алу керек болса, оларды қайнатып, реактивтермен өңдейді. Талдау кезінде ұсақ түйіршіктердің жабыса бірігуін (коагуляция) болғызбау үшін түрлі реактивтер қолданылады. Гранулометрияның деректерін сан күйіндегі кесте, үшбұрыштық диаграмма, гистограмма, кумулятивтік қисық сызық, таралу қисық сызығы, сияқты графиктермен көрсетуге болады. Гранулометрлік талдау зерттелетін тау жыныстарынын жіктеу, олардың физикалық (қуыстылық, сіңіргіштік және т.б.) қасиеттері мен түзілу жағдайын және құрылыста бетон жасау т.б. мақсаттарда қолдану мүмкінділіктерін анықтау үшін жүргізіледі.