Диктатура (ағылш. dictatorship; нем. Diktaturf; лат. dictatura < dictatus — жазылып қойған) — бір адамның (диктатордың) немесе адамдар тобының билікке толық ие бола отырып, елді басқаруы. Ежелгі Римде - уәкілеттілік, билік немесе диктатордың билік жүргізу уақыты[1]. Көп жағдайда диктаторлық биліктің ешқандай заңдық шектеулері жоқ және диктаторлар елді сайлау қорытындысы бойынша емес, тағайындау бойынша басқарады. Диктарура күш қолдану арқылы бекітіледі және адамдардың сөз бостандығы мен еркін жүріп - тұруын шектеумен реттеледі. Мәселен, күннің белгілі бір уақытынан кейін азаматтардың үйінен шығуына тыйым салынатын коменданттық сағаттар белгіленеді. Диктаторлар тек қана өз мәлімдемелерін тартып, басуға рұқсат ете отырып, бұқаралық ақпарат құралдарын жіке бақылап отырады. [2]

Көшбасшымен бірге шектеулі адамдар тобы жүзеге асыратын шектеусіз саяси, экономикалық және идеологиялық билік. Диктаторлық басқаруды орнату, әрекет етуші биліктің экономикалық, әлеуметтік базасының тарылуы, басқарушы саяси құрылымдардың қоғамды тиімді басқаруға қабілетсіздігі, қоғамды тұрақсыздандыруға апарып соғып, тұрғын халықтың, сенімін жоғалтатын қоғамдық қайшылықтардың асқынуы нәтижесінде жүзеге асады. Диктатура биліктің бөлінуінің жоктығымен, азаматтық қоғамды тұншықтыруымен, кез келген түрдегі азаматтық бағынбаушылықты террор (лаңкестік) жолымен жоқ етуге және шексіз билікті пайдаланатын адамның, диктатордың қолына барлык билікті шоғырландырумен сипатталады.[3]

Пролетариат диктатурасы өңдеу

Пролетариат диктатурасы - социалистік революциялық түрлену барысында саяси билік сипаттамасы туралы марксистік көзқарастар мәнін білдіретін ұғым.[1]

Дереккөздер өңдеу

  1. a b Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Әлеуметтану және саясаттану бойынша / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын – Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2006. – 569 б. ISBN 9965-808-89-9
  2. Сұрақ және жауап. Энциклопедия
  3. Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық. — Алматы: Жеті жарғы, 2008. ISBN 9965-11-274-6