Дура-Еуропос

Дура-Еуропос — қазіргі Ирак жерінде б.з.б. 3 ғасырдан сақталған ежелгі қала орны. Ескендір патшаның Шығысқа жасаған жорықтарының бірінде қазіргі әс-Салахия қаласының маңында, ежелгі Дура қалашығының орнына Еуропос деген атпен салынған. Селевки әулетінің тұсында қала Вавилон үлгісімен салынып, бекініспен қоршалған, кейін парфиялықтар жаулап алған кезден бастап (б.з.б. 2 ғасырдың 2-жартысы) онда цитадель орнатылады, айналасына үлкенді-кішілі үйлер мен ғибадатханалар салына бастаған. Бұл дәстүр шамамен б.з.б. 1 ғасырдың ортасына дейін сақталған. Парфиялықтар билеген кезеңде негізгі құрылыстар шығыс сәулет өнерімен алмастырылған. Шығыс үлгісімен салынған сарайлар алдыңғы жағынан айвандармен қоршалып, ішкі аула құрылымдарына көп көңіл бөлінген. Жалпы, Дура-Еуропостың парфиялықтар кезеңіндегі сәулет өнері Оңтүстік Месопотамияның ықпалымен дамыған. Бұрынғы грек ғибадатханалары өзгертіліп, қайта салынып, жаңа жағдайға бейімделген. Сол сияқты, көне грек идеологиясы, оның пантеонының құдайлары да кейінірек семиттік бейнелермен ауыстырылған. Мысалы, гректердің Артемидаға арналған ғибадатханасы парфиялықтар дәуірінде өзгертіліп, оның бейнесі семиттік Нанайя — Иштармен алмастырылды. Қала дамуының кейінгі кезеңдерінде, әсіресе, діни өмірінде Заратуштра ілімінің ықпалы байқалады. Ол Ахура Мазда бейнесінен аңғарылады. Рим императоры Троянның тұсында (б.з.б. 165) Дура-Еуропосты римдіктер жаулап алса, кейін б.з. 3 ғасырында (256) қаланы Сасан әулеті мүлдем қиратқан. Парфиялықтар билеген тұсы — қала мәдениетінің ең биік даму шегіне жеткен кезі. Ол уақытта бейнелеу өнері өте дамыған. Парфия патшаларын, әсіресе, қарулы әскери қолбасшыларды бейнелейтін тақырыпқа көңіл бөлген. Дура-Еуропостың мәдениетін, сәулет, бейнелеу өнерін, граффити (магиялық сипаттағы жазулар), мүсін өнерін орыс ғалымы М. Ростовцев көп зерттеген. Қала орнынан тарихи деректерге бай пергаменттер де табылған.

Дереккөздер

Ортаққорда бұған қатысты медиа санаты бар: Dura Europos

• Қазақ энцклопедиясы