Иттербий (лат. Ytterbyum; Yb) — элементтердің периодтық жүйесінің III тобындағы химиялық элемент, лантаноидтарға жатады; ат. н. 70; ат. м. 173,04; тығыздығы 6,98 г/см3; балқу t 8210С; қайнау t 12110С. Жұмсақ, күмістей ақ түсті металл. Белгілі изотоптарының саны – 27. Иттербийді 1878 швед. химигі жылымариньяк ашқан.

70 ТулийИттербийЛютеций
Yb

No
Периодическая система элементовСутегіГелийЛитийБериллийБор (элемент)КөміртекАзотОттекФторНеонНатрийМагнийАлюминийКремнийФосфорКүкіртХлорАргонКалийКальцийСкандийТитан (элемент)ВанадийХромМарганецТемірКобальтНикельМысМырышГаллийГерманийКүшәнСеленБромКриптонРубидийСтронцийИттрийЦирконийНиобийМолибденТехнецийРутенийРодийПалладийКүмісКадмийИндийҚалайыСүрмеТеллурИодКсенонЦезийБарийЛантанЦерийПразеодимНеодимПрометийСамарийЕуропийГадолинийТербийДиспрозийГольмийЭрбийТулийИттербийЛютецийГафнийТантал (элемент)ВольфрамРенийОсмийИридийПлатинаАлтынСынапТаллийҚорғасынВисмутПолонийАстатРадонФранцийРадийАктинийТорийПротактинийУранНептунийПлутонийАмерицийКюрийБерклийКалифорнийЭйнштейнийФермийМенделевийНобелийЛоуренсийРезерфордийДубнийСиборгийБорийХассийМейтнерийДармштадтийРентгенийКоперницийНихонийФлеровийМосковийЛиверморийТеннессинОганесон
Периодическая система элементов
70Yb
Жай заттың сыртқы бейнесі
күміс-ақ металл; бозғылт сары реңкпен
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі

Иттербий, 70

Топ типі

Лантаноидтар

Топ, период, блок

III, 6, f

Атомдық масса
(молярлық масса)

173.045(10) м. а. б. (г/моль)

Электрондық конфигурация

[Xe] 6s24f14

Қабықшалар бойынша электрондар

2, 8, 18, 32, 8, 2

Атом радиусы

176 пм

Химиялық қасиеттері
Ковалентті радиус

187±8 пм

Ион радиусы

(+3e) 85.8 (+2e) 93 пм

Электртерістілігі

1,1 (Полинг шкаласы)

Электродты потенциал

Yb←Yb3+ -2,22 В
Yb←Yb2+ -2,8 В

Тотығу дәрежелері

0, +1, +2, +3

Иондалу энергиясы

1-ші: 603.4 кДж/моль (эВ)
2-ші: 1174.8 кДж/моль (эВ)
3-ші: 2417 кДж/моль (эВ)

Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фаза

Қатты дене

Тығыздық (қ.ж.)

6,9654 г/см³

Балқу температурасы

1097 K

Қайнау температурасы

1466 K

Балқу жылуы

3,35 кДж/моль

Булану жылуы

159 кДж/моль

Молярлық жылусыйымдылық

26,7 Дж/(K·моль)

Молярлық көлем

24,8 см³/моль

Қаныққан бу қысымы
P (Па) 1 10 100 1000 10 000 100 000
T (К) 736 813 910 1047 (1266) (1465)
Жай заттың кристаллдық торы
Тор құрылымы

Текше бетке бағытталған

Тор параметрлері

5,490 Å

Дебай температурасы

н / ж K

Басқа да қасиеттері
Жылуөткізгіштік

(300 K) (34,9) Вт/(м·К)

Юнг модульі

β-формасы: 23,9 ГПа

Жылжу модульі

β-формасы: 9.9 ГПа

Пуассон коэффициенті

β-формасы: 0.207

Виккерс қаттылығы

205–250 МПа

Бринеллий қаттылығы

340–440 МПа

CAS нөмірі

7440-64-4

Иттербийді атауы, сондай-ақ иттрий, тербий, эрбий элементтерінің атаулары Швецияның Иттербю қаласының маңынан табылған иттербит (гадолинит) минералы атауына байланысты қойылған. Электрвакуумдық аспаптарда газсіңіргіш материал ретінде, радиоэлектроникада қолданылатын кристаллофосфор, люминофор жасау үшін және арнайы қорытпа ретінде пайдаланылады.

Сілтемелер өңдеу

«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том