Мақсұдов Садреддин

Мақсұдов Садреддин, Садри Мақсұди Арсал (1880, Қазан қаласы маңындағы Ташсу ауылы — 20.2.1957, Стамбұл) — мемлекет және қоғам қайраткері, ғалым, заңгер, тарихшы. Низамеддин имамның отбасында дүниеге келген. Қазан қаласындағы “Алламие” медресесінде бастауыш білім алып, Бақшасарай қаласындағы “Зенджерли” медресесінде оқуын жалғастырды. 1897 жылы орыс мектебіне ауысып, Қазан татарларының өмірінен “Мейшет” атты роман жазды. 1902 жылы Сорбонна университетінің құқық факултетіне оқуға түседі. Осында жүргенінде Юсуф Акчуринмен танысады. Нижний Новгородта болған Бүкілресейлік мұсылмандардың үшінші съезіне (16 — 21 тамыз, 1906) қатысып, “Ресей мұсылмандар одағы ұйымының” ОК құрамына кірді. 2,3 рет - Мемлекеттік думаға депутат болып сайланды, думадағы мұсылман фракциясының белсенді мүшесі болды. Дума мәжілістерінде патша өкіметінің отаршылдық саясатын сынға алды. Арнайы сапармен Түркістан өлкесінде болды. 1916 жылы тылдағы қара жұмысқа алынған түркістандықтардың хал-жағдайы жөнінде мәліметтер жинау үшін бүкіл батыс майдан шебін аралап қайтты. 1917 жылы Ақпан революциясынан кейін Түркістан өлкесін басқару үшін Уақытша үкімет құрған комитетттің құрамына кірді. 1917 жылы шілдеде Еділ-Орал ұлттық-мәдени автономиясының жоғарғы органы — Милли Идаренің төрағасы болып сайланды. 1918 жылдан өмірінің соңына дейін шетелде (Франция мен Түркияда) тұрып, еңбек етті. Париж университетіне қарасты Исламтану институтында (1923 — 24), Стамбұл және Анкара университеттерінің әдебиет, құқық факультеттерінде професcор болып (1939 — 1950) жұмыс істеді. 1930 — 38 жылы Түркия парламентінің депутаты болды. Түркі халықтарының тарихы, құқықтану, тіл мәселелері жөнінде көптеген ғылыми еңбектер жазды.

[1]

Дереккөздер өңдеу

  1. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VI том