Мақта өсіру

Мақта өсіру – тоқыма өнеркәсібі мен басқа өндіріс салалары үшін құнды техникалық шикізат беретін өсімдік шаруашылығының бір саласы. Заводтарда шитті мақтаны өңдегенде шитті мақтаның жалпы салмағынан 29 – 40 пайызы (кейде бұдан да көп) таза мақта, 24 – 26 пйызы май болатын тұқым және бұдан басқа мақта мамығы алынады. 1 тонна шитті мақтадан 290 – 400 кг мақта талшығы (бұдан 3000 м мата тоқылады), 600-700 кг тұқым алынады. 1 тонна мақта тұқымынан 170 кг мақта майы, 400 кг күнжара, 300 кг қауыз, ондаған килограмм мақта мамығы, олифа, стеарин, глицерин және басқа да құнды өнімдер алынады. Мақта осы кездегі Орта Азия республикалары, Үндістан, Иран, Қытай, Мексика, Перу территорияларында біздің ғасырға дейін өсірілген. Закавказье мен Балқанда мақта біздің заманымыздың 10 – 11 ғасырында егіле бастаған.

Шитті мақта өндіруден КСРО дүние жүзінде екінші орын, ал әр гектардан алынатын өнім жөнінде 1 – орын алады. Біздің елімізде Өзбек КСР-і, Түрікмен КСР-і, Тәжік КСР-і, Азербайжан КСР-і, Армиян КСР-нде, Қазақстанның оңтүстігінде, Шымкент облысының Бөген, Келес, Киров, Жетісай, Мақтаарал, Сайрам, Сарыағаш, Түркістан аудандарында өсіріледі. Бұл аудандарда 29 колхоз, 24 совхоз мақта өсіруге маманданған.

Қазақстанда 1919 жылы мақта егісінің көлемі 15 мың гектар болды, әр гектардан 6,6 ц өнім алынып, мемлекетке 9,9 мың тонна ғана шитті мақта өткізілсе, 1973 жылы егіс көлемі 114,3 мың гектарға жетті, әр гектардан 27,3 ц өнім алынып, 313 мың тонна мақта өткізілді.

Дереккөздер

М.Қаратаев. Қазақ энцеклопедиясы. 7 том.