Ормансыздану

Ормансыздану (Обезлесивание) -табиғи өсердің немесе антропогендік факторлардың салдарынан белгілі бір аумақта орманның жойылуы.

Тарих

Біздің планетамыздағы орман алқаптарының азаюының бірден-бір себебі — ағаштарды кесу, ауылшаруашылық дакылдарына және жайылымдарға жер дайындау және т.б. Ауылшаруашылык дакылдарын егу ушін Африкадағы тропиктік ормандардың 70%-ы, Азиядағы тропиктік ормандардың 50%-ы, Америкадағы тропиктік ормандардың 35%-ы жойылған. Орман алқаптарының қысқаруы, әсіресе Еуропада бөлікте қарқынды жүруде.

Ормансыздану жылдамдығы

1980 жылдары тропиктік ыиғалды ормандар 11,3 млн гаға жойылса, ол көрсеткіш 1990 жылдары 16,8 млн гаға жеткен. Бұл көрсеткіштер орманның табиғи және жасанды жолмен қалпына келтірілу қарқынынан асып кетеді. Орта есеппен 10 га оталған орманға 1 га ғана орман отырғызылады. Жер бетіндегі ормандардың жалпы ауданы орта есеппен 42 млн км²немесе 4,2 млрд га. Жыл сайын олардың ауданы 1,5 —2%-ға кемуде. Отырықшы егіншілік шаруашылығының таралуына дейін олемде 6,2 млрд га ну орман болса, қазір одан тек 1,5 млрд га ғана қалған. Алғашқы ормандар (негізінен тропиктік ылғалды) Бразилияда, Заирда, Индонезияда, Колумбияда, ал карағайлы (қылқан жапырақты) ормандар Канадамен Ресейде сақталған. Қытай мен Австралияда алғашқы ормандар өте аз қалған, Батыс Еуропа/Еуропада (Скандинавияны қоспағанда) іс жүзінде қалмаған. "Планетаның окпесі" саналатын Амазонка алабындағы ең ірі көлемді тропиктік ылғалды орманның нашарлауы ерекше қатерлі болып отыр. Бұл орманның тозуы 1982 жылдары ерекше болған. Сол кездері жыл сайын 30 мың км² орман жойылды, бұл көрсеткіш 1988 жылы 200 мың км²-ге жетті. Соңғы жылдары орман экожүйесіне, осіресе атмосфераның ластануы күшті осер етуде. Дүние жүзінде 1990 жылы 400 млн т негізгі ластағыштар (көміртек оксиді, азот оксиді, күкірт диоксиді, қатты бөлшектер жоне т.б.) атмосфераға шығарылған. Орман түзілістері кышқыл жаңбырлардың пайда болуына себепші болатын қоршаған ортадағы күкірт диоксидіне өте сезімтал. Қышқыл жаңбырлардың осеріне қылқан жапырақтылар ерекше сезімтал келеді. Ормансыздану елеулі экологиялық зардаптарға соқтырады. Ол жер бетінің альбедосын өзгертеді, атмосферадагы көміртек пен оттектің теңдестігі бүзылады, топырақ эрозиясы күшейеді, өзеннің гидрологиялық режімі және т.б. бұзылады.