Түйдей, түйдей құрдас (жасты)

Түйдей, түйдей құрдас (жасты) Бір жылда туған; жасы қатар. «Оспанның шешесі Қәлім Сүлтанмен түйдей құрдас» (С. Жүнісов, Жапанда.). «Түйдей» сөзінің шыққан тегі — түркі тілдері. Ертеректе біздің тілімізде де жеке тұрын, өз алдына, дербес мағынасы болғанмен кейін ұмытылып, тек осы тұрақты сөз тіркесінде сақталған. Сібірдегі көптеген түркі тілдерінде біріне бірі сәйкес қосарлы затты білдіруде «төөй» тұлғасы қолданылған. Қазіргі кезде хакас тілінде «төөй», туваларда «дөмей» сөздері біздің түсінігіміздегі «бірдей», «ұқсас» орындарына жүреді. Дәл осындай мағынада бурят тілінде «түһөөтэй» тұлғасы ұшырайды. Әрине, бұл төңірегінде көрші отырған түркі тілдерінің әсері. Кейбір тунгус-маньчжур тіліне ауысқан «төөй» сөзі түркі тілдеріндегі «бірдей», «ұқсас» мағыналарынан айырылып, «құрдас» ұғымын қабылдаған. Бір тілден екінші тілге сөз ауысқанда мағына өзгерістерінің болып тұратыны осы сәтте де белгі бергендей. Сөйтіп, «түйдей құрдас» деген —«бірдей құрдас, ұқсас құрдас» екен.[1]

Дереккөздер өңдеу

  1. Бес жүз бес сөз.— Алматы: Рауан, 1994 жыл. ISBN 5-625-02459-6