Шығыс қызарды
«Шығыс қызарды» (жеңіл. қыт.: 东方红; дәст. қыт.: 東方紅; пінин: Dōngfāng Hóng) — 1960-шы жылдары Қытай Халық Республикасының бейресми әнұраны болған өлең. Өлеңнің сөзі солтүстік Шанси аймағының тұрғыны Ли Йоюанға телініп жүр, әні жергілікті халық өлеңіне негізделген. Ол осы өлеңді таңертең шығыстың қызарып, күннің көтеріліп бара жатқанын көргенде шабыттанып жазған деген әңгіме бар.
Бұл өлең барлық қалалар мен ауылдарда дыбыс зорайтқыштар арқылы таңертеңнен кешке дейін ойнатылған. Теле-радиохабарлар әдетте «Шығыс қызардымен» басталып, «Интернационал» әнұранымен аяқталып отырған. Оқушы-студенттер әр күні алғашқы сабағын осы өлеңді айтып барып бастауға міндетті болған. Мәдени төңкеріс кезінде Қытайдың ресми әнұраны Еріктілер маршының ауторы Тан Һан қуғын-сүргінге ұшырағандықтан, ресми әнұран орындалмайтын.
«Шығыс қызарды» деп коммунизмді, әсіресе маоизмді насихаттайтын «ән мен би жыры» да аталады. Ол Қытайда 1960-шы жылдардың басында шығарылып, 1965 жылы операның киноға түсірілген түрі де дайындалды. Онда Мау Зыдоңның жетекшілігіндегі Қытай коммунистік партиясының тарихы баяндалады. Операны қазір де копмакт-дискі мен бейнетаспада табуға болады.
1970-ші жылдардың екінші жартысында Дың Шаопиннің билік басына келуімен байланысты бұл өлеңнің Мәдени төңкеріспен байланысы күшті болғандықтан сирек орындалатын болды. Қазіргі Қытайда ол Маоның жеке басына табынуын еске түсіретін өлең ретінде қарастырылады. Әнұран ретінде онда не коммунистік партия, не Мау төраға туралы сөз қозғалмайтын Еріктілер маршы қайтадан қолданылып жүр.
«Дуңфаң һуң» («Шыңыс қызарды» немесе «Қызыл Шығыс» дегеннің қытайшасы) деп Қытайдың жер серіктерінің бір түрі аталған. Қытайдың ғарышқа ұшырған алғашқы жер серігі Dong Fang Hong 1 ұшырылған кезде оның ішіндегі арнайы радиоқұрылғы әуе толқындарына «Шығыс қызарды» әнұранын шығарып отырған.
Қытайша сөздері өңдеу
- 东方红，太阳升，
- 中国出了个毛泽东。
- 他为人民谋幸福，
- 呼尔嗨哟，他是人民大救星！
- 毛主席，爱人民，
- 他是我们的带路人，
- 为了建设新中国，
- 呼尔嗨哟，领导我们向前进！
- 共产党，像太阳，
- 照到哪里哪里亮。
- 哪里有了共产党，
- 呼尔嗨哟，哪里人民得解放！
Пинійн өңдеу
- Dōngfāng hóng, tàiyáng shēng,
- Zhōngguó chū liǎo ge Máo Zédōng,
- Tā wèi rénmín móu xìngfú,
- Hū ěr hei yo, tā shì rénmín dà jiù xīng!
- Máo zhǔxí, ài rénmín,
- Tā shì wǒmén de dài lù rén
- Wèi liǎo jiànshè xīn Zhōngguó,
- Hū ěr hei yo, lǐngdǎo wǒmén xiàng qiánjìn!
- Gòngchǎndǎng, xiàng tàiyáng,
- Zhào dào nǎlǐ nǎlǐ liàng,
- Nǎlǐ yǒu liao Gòngchǎndǎng,
- Hū ěr hei yo, nǎlǐ rénmín dé jiěfàng!
Өлеңнің мағынасы өңдеу
- Шығыс қызарды, күн көтерілді.
- Қытайда бір Мау Зыдоң пайда болды.
- Ол халықтың бақытын ойлайды,
- Еһһһе-һе, ол халықтың ұлы құтқарушысы.
- Мау төраға халықты сүйеді,
- Ол біздің жол сілтеушіміз,
- Жаңа Қытайды салу үшін,
- Еһһһе-һе, ол бізді алға жетелейді!
- Коммунистік партия күн сияқты,
- Қайда нұрын түсірсе, сонда жарық.
- Коммунистік партия қайда болса,
- Еһһһе-һе, сол жерде халық азат болады!