Өкпелік және өкпеден тыс туберкулез

Туберкулез ауруы жер шарынан жыл сайын екі миллионға тарта адамды жер қойнауына алатын көрінеді. Египет ғалымдары осыдан 2000-жылдан астам жерленген адам мумиясынан туберкулез қоздырғышын анықтап, ал қоздырғышты белгілі ортаға бейімдеп сепкенде, оның өз қабілетін сақтағанын анықтаған. Сондықтан туберкулез қоздырғышы мыңдаған жылдарда да өзінің ауру тудыру қабілетіне беріктігін білдіріп отыр. Туберкулез қоздырғышын неміс дәрігері Роберт Кох өзінің тынбай 17 жылдық еңбегінің арқасында 1882 жылдың 24 наурыз күні анықтаған. Осы жаңалығы үшін 1905 жылы Нобел сыйлығына ие болған, ал 24 наурыз Дүниежүзілік туберкулезбен күресу күні болып бекітілген. Туберкулез барлық ағзаның ауруы деуге болады. Көпшілік туберкулез өкпені зақымдайтын құрт ауруы деп түсінеді, бұл түсінік мүлде шындыққа жатпайды, жиі кезігетіні рас. Туберкулез адам мүшесіндегі барлық ағзаларда кездесуі мүмкін. Дүниежүзілік денсаулық қоғамының тіркеуіне қарай жер шарында жылына 9 млн. адам туберкулез диагнозымен тіркеледі екен. Әлем бойынша бұл ауруға тиянақты тосқауыл табылмай отыр. Негізінен бұл ауру әлеуметтік жағдайға тығыз байланысты. Туберкулездің негізгі алдын алу шаралары болып сәбилерді дер кезінде екпе жұмыстарымен қамтамасыз етуі қажет. Алғашқы екпе жұмысы сәби өмірге келгеннен кейін, үйіне шығарылғанға дейін перзентханада жасалады (БЦЖ). Әрі қарай екпе календарына сәйкес ревакцинация жасалып отырады (30 жасқа дейін). Ревакцинация жасау алдында календарға сәйкес осы жас шамасындағыларға міндетті түрде Манту сынамасы жасалады, осы сынама қорытындысы бойынша ревакцинация жасалатын топтар іріктелініп алынады.

Туберкулездің негізгі алдын алу шаралары мыналар:

- Календар бойынша БЦЖ вакцинасын және ревакцинация жасату;

- Әр жыл сайын флюрографиядан міндетті түрде өту;

- Ауырған адамдарды ауруханада емдеу;

- Аурумен қарым-қатынаста болғандарды тексерістен өткізу, оларды арнайы тіркеуге алу;

- Туберкулездің қоздырғышын сыртқа бөлушілермен ұдайы қарым-қатынаста болғандарды туберкулезге қарсы химиопрепараттарымен профилактикалық іс-шара;

-Туберкулез таяқшасын ұдайы бөліп сыртқа шығарып тұратын отбасы мүшесін оқшауландыру;

- Туберкулез ауруы айқындалған ошақтарды толып санитарлық-тазалықтан өткізу(дезинфекция);

- Ауыра қалған отбастарына әлеуметтік көмек көрсету, материалдық-тұрмыстық жағдайын жақсарту;

- Тұрған жерін көгаландыру, қоршаған ортаны тазалау, шаң-тозаңмен күрес;

-Тұрғындардың мәдениеттігін арттыру (қақырық тастамау, түкірмеу, біреуге қарап түшкірмеу және т.б.);

- Осы аурудың қауіпті ошағын дер кезінде анықтау, оны зерттеу және осы ошақ аумағын толық залалсыздандыру;

- Туберкулез бактериясын бөлуші ауруларды арнайы ауруханада, ешқайда жібермей бактерия бөлінісі тоқтағанша емдеу;

- Ауруды үйіне шығарғаннан кейін сырқат адам фтизиатр дәрігер қадағалануында болып, әрі қарай фтизиатр қадағалауымен емін жалғастыру, .

Туберкулездің алдын алу спецификалық және спецификалық емес түрлері бар:

1. Арнайы - вакцина және БЦЖ ревакцинациясын жасау

2. Арнайы емес - салауатты өмір салты, тиімді тамақтану, дене шынықтыру белсенділігі, зиянды әдеттерден бас тарту іс-шара жұмыстары жатады.

Өкпеден тыс туберкулез

Сонымен туберкулез микобактериясының өкпеден басқада ағзаларда кездесетін локализациясын айтсақ, олар сүйек буын бөлімі, асқазан ішек жолдары, зәр шығару жолдары, лимфа түйіндері, көз ағзасы, тері жамылғысы т.с.с. Ендігі мәселе бұл ағзаларда (ТБ) анықтау диагностикасының өзіндік ерекшелігі, бүгінгі таңдағы үлкен мәселе. Мысалға омыртқаның туберкулезді қабынуы кезінде оның клиникалық көрінісі бірнеше омыртқа кеселдерінің симптомдарымен ұқсас болуында (омыртқа сүйектері остеомиелиті, онкология, остеохондроз, омыртқа дискілерінің жарығы, т.с.с.). Соның қатарында перифериялық лимфа түйіндері (операциядан кейінгі материалды бактериологиялық, патоморфологиялық зерттеулерден кейін диагноз нақтыланады) немесе кез келген абсцесс, флегмоналардың спецификалық бактериологиялық, гистологиялық зерттеулері толыққанды тексерілмей қалуына байланысты науқастардың көпшілігіне диагноз кешеуілдеп қойылуында шығар. Тіпті кейбір созылмалы кеселдердің (созылмалы ішек жабысқақ ауруы, гинекологиялық кеселдер) диагностикасы тек оперативті емнен кейінгі патоморфологиялық нақтылаумен анықталып жатады. Қазіргі таңда елімізде түберкулезді анықтайтын заманауи лабораториялық жабдықтармен толық қамтамасыз етілген. Туберкулезді емдеу жолдары да соңғы әлемдік ғылыми клиникалық дәлелденген үрдістерге негізделген.

Дереккөздер

2. Өкпеден тыс локализациядағы туберкулез туралы не білеміз? Копбаев Е., "Qazaqstan dauiri", 24 ақпан 2022 жыл.