1,1-Диметилгидразин

Бейсимметриялық диметилгидразин («БДМГ», «гептил»[1], 1,1-диметилгидразин) — жоғарықайнағыш (қайнау температурасы 0 °C жоғары) зымырандық жанармай компоненті. БДМГ қоса тотықтырғыш ретінде азот қышқылы қоспасында немесе таза күйінде азот тетраоксиді жиі қолданылады. Қасиеттерін жақсарту мақсатында гидразинмен, яғни аэрозинмен қоспада қолданылуы мүмкін.[2]

Зымырандық техникада кеңінен қолданылады. Дәлірек айтқанда, ресейлік «Протон», ресей-украиндық «Днепр» және «Космос», украиндық «Циклон», американдық — «Титан», француздық — «Ариан» зымыран-тасығыштарында, пилотталатын кемелердің, жерсеріктердің, орбиталды және планета аралық станцияларынының қозғағыш құрылғыларында, сонымен қатар кейбір баллистикалық зымырандарда қолданылады.

Негізгі мәліметтер өңдеу

БДМГ — аминдерге тән өткір жағымсыз иісті, түссіз немесе аздап сарғыштау келген мөлдір сұйықтық. Қайнау температурасы +63 °C, кристаллизация температурасы −57 °C, тығыздығы 790 кг/м³. Сумен, этанолмен, мұнай өнімдерінің көбісімен және көптеген органикалық еріткіштермен жақсы араласады. Гидроскопты, яғни ауадан ылғалды сіңіреді. Азот қышқылы және азот тетраоксиді негізіндегі тотықтандырғыштармен контактқа түскенде өздігінен тұтанады. Бұнысымен зымырандық қозғағыштардың оңай оталуын және көп реттік іске қосылу мүмкіндігін қамтамасыз ете отырып, құралымын жайдақтатады.

Күшті токсикалық, канцерогендік және мутагендік әсерге ие. Адам ағзасына әсері: көздік былжыр қабығы, тыныс алу жолдары мен өкпенің қозуы; орталық жүйке жүйесінің өршуі; ішек-қарын трактының бұзылуы (лоқсу, құсу), үлкен концентрациясында ес-түсінен айырылу.

Дереккөздер өңдеу

  1. Шын мәнінде, гептил —алкильді радикал болып табыладыC7H15-, «гептил» атауы әскери зымыраншылардың арасында БДМГ қатысты кодтық сөз ретінде қолданылады
  2. Космонавтика, энциклопедия. М., 1985.