«Фермер» өкпесі

«Фермер» өкпесі (экзогендiк аллергиялық альвеолит) дегенiмiз шiрушi өсiмдiк текті шаңдарды (дән, сұлы, қамыс т.б.) жұтуға байланысты дамитын өкпе ауруы.

Патогенезі

Фермер өкпесінің патогенезiнде термофильдi микроорганизмдердің маңызы зор (әсіресе актиномицеттер), олар шiрушi өсiмдiктердiң құрамында болады және антигендiк қасиетке ие. Бұлар өкпеге түсiп преципитаттардың түзiлуi нәтижесiнде альвеолярлық тіннің сезiмталдығы жоғарылауына әкеледі. Сондықтан «фермер өкпесінің» пайда болу механизмiмен экзогендiк аллергиялық альвеолитке жатқызады. Клиникалық көрінісіне байланысты жіті, жітілеу және созылмалы түрлерiн ажыратады. жіті және жітілеу түрлерi шiрушi өсiмдiк шаңдарын жұтудан 4-12 сағаттан кейiн жіті дамиды. Науқастарда айқын ентігу, қызба, аз қақырықты жөтел пайда болады. Қақырықта кейде аз мөлшерде қан болуы мүмкін. Сонымен қатар қызба, көзге көрінетін кiлегей қабаттар мен тері жабындыларының көгеруі болады. Өкпеде сықырлар естiледi. Рентгенологиялық суретiнде жайылған түйiндi көлеңкелер, майда торлы фиброз көріністері өкпенің ортаңғы және төменгі бөлiмдерiнде көрiнедi.
«Фермер» өкпесінің созылмалы түрлерi шіруші өсiмдiк шаңдарымен қайталамалы байланысқа түскенде және аурудың жіті түрі созылмалы түріне ауысқанда дамиды. Мұндай кезде цианоз, ентігу болып өкпенің диффуздық фиброз және эмфизема белгiлерi сырылдар мен сықырлауды есту тұсында дамиды. Тыныс алу қызметі рестриктивтiк түрде бұзылған.Аурудын ағымы оның түріне байланысты. жіті түрі 3-4 апта өткен соң, толык сауығумен аяқталады. Созылмалы түрі көбiне өкпелiк жүрек жетiспеушiлiгiне әкелетін декомпенсация фазасында өлiммен аяқталуы мүмкін. «Фермер» өкпесінің жіті түрiнiң патологиялық-анатомиялық көрінісі диффуздық интерстициалдық өзгерістермен, яғни ісіну түрiнде және лимфоциттермен инфильтрациялануымен, альвеола қабырғасы мен интерстициалдық тіннің плазматикалык жасушалары нейтрофилдермен толғаны анықталады. Созылмалы түрiнде түйіншіктер тәрiздi түзiлiстер кездеседі, олар эпителиойдтық жасушалардан тұрады, олардың айналасында лимфоциттер, плазматикалық және алып жасушалар жиналады.

Емі.

Емі өкпенің шаңды ауруларындағыдай. Асқынбаған биссиноз кезiнде шаңмен байланысты үзгеннен кейiн толық айығады, сондықтан ондай науқастар емдеудi қажет етпейді. «Фермер өкпесінің» жіті және жітілеу түрлерiнде кортикостероидтық препараттар нәтижелі болып табылады. Еңбекке жарамдылық сараптауды өткiзу органикалық емес шаңдармен шақырылған өкпенің шанды ауруларындағыдай.

Профилактика.

Өсiмдiк текті және жануар текті шаңдармен байланыстан (мақта, зығыр, жұн, кенаф, джут, дән, темекі, ағаш шаңы, қағаз, тросник, торф, табиғи жiбек) дамитын аурулар мен ауыратын науқастар 12 айда 1 рет кезекті түрде медицициналық тексерістен өтуі қажет. Медициналық тексеру терапевт, отоларинголог, дерматологтың қатысуымен жүредi. Қосымша медициналық тексерістерге кеуде қуысы ағзаларының рентгенографиясы, ЭТЖ, лейкоцитарлық формуланы зерттеу кiредi.
Бұл аурудағы медициналық көрсеткiштер басқа да өндiрiстiк аэрозольдермен жұмыс істеген кездегi аурулардағыдай болады. Аллергиялық аурудың болуы жұмыс істеуге қосымша қарсы көрсеткіштері болып табылады.