Аграрлық діндер

Аграрлық ( диқаншылық )діндер - ежелгі жер өңдеуші халықтардың еңбек өнімділігін арттыру үшін табиғат апаттарына жаратылыстан тыс күш арқылы әсер ету мақсатымен қолданылатын діни сиқыршылық сенімдерімен салттарының жиынтығы. Аграрлық діндер егінге немесе үй жануарларына қауіп төндіретін қатерлерге қуаңшылық, бұршақ ұру, қарашегіртке, малдың қырылуы және т.б қарсы бағытталған сиқырлы әрекеттерге негізделген.

Тарихи жағынан алғанда аграрлық діндерде матриархалдық және патриархалдық комплекстерді ажыратуға болады. Аграрлық діндердің өте ежелгі комплексі кетпенмен жер өңду дәуірінде пайда болған матриархалдық діндер болып табылады. Аграрлық діндердің бұл комплексіне құдайлардың әйелдерден құралуы, абыздық сословиенің болмауы тән. Матриархалдық аграрлық діндерге , мысалы, солтүстік американдық үндістер - ирокездердің дінін жатқызуға болады. Онда асыраушы рух маистың ( жүгерінің ) рухы, бұршақтардың рухы және асқабақтың рухы қастерленген. Аналық - рулық құрылыстың ыдырауы және патриархалдық құрылыстың орнауы әйел құдайлардың орнына еркек құдайлардың пайда болуына себепші болды. Аграрлық діндерге ежелгі славян дінін және оның пантеондары: Велесті, Ярилоны, Джадь - құдайды, Перунды және т.с.с жатқызуға болады. Аграрлық діндердің патриархалдық комплексі таза күйінде сақталмаған, онда әрдайым матриархалдық аграрлық діндердің сарқыншақтары байқалып отырады.

Дереккөздер өңдеу

[1]

[2]

  1. Д. Мадеев, Е. Сапуанов «Атеистің қалта сөздігі» Алматы «Қазақстан» 1988 жыл, 288 бет
  2. “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998