Аджикабул
Аджикабул (әз. Hacıqabul; 1939-2000 жж. -Кази-Магомед (азерб. Qazıməmməd)) — Әзірбайжанның Аджикабул облысының әкімшілік орталығы. Аджыгабул-темір жол және автомобиль торабы. Ол Ширван жазығының шығыс бөлігінде өзі аттас көлдің жағасында орналасқан. Аджикабул (әзірбайжанша нұсқасында - Хаджигабул) өте жылы және жазы ылғалды. Айналасында жартылай шөлейт ландшафтар басым.
| Қала | |
| Аджикабул | |
| әз. Hacıqabul | |
 | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Аймағы | |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
40°01′59″ с. е. 48°56′07″ ш. б. / 40.03306° с. е. 48.93528° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 40°01′59″ с. е. 48°56′07″ ш. б. / 40.03306° с. е. 48.93528° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Алғашқы дерек | |
| Бұрынғы атаулары |
Қази-Магомед |
| Қала статусы |
1938 |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
26 800 адам (2016) |
| Ұлттық құрамы | |
| Конфессиялар |
мұсылман |
| Ресми тілі | |
| Сандық идентификаторлары | |
| Телефон коды |
+ 994 21 |
| Пошта индексі |
AZ2400 |
Аджикабул шекарасы
| |
Этимология өңдеу
Жергілікті тұрғындардың айтуынша, бұл атау қажы және габул (қабылдау) сөздерінен шыққан, ал атаудың өзі қажылық жасаған адамдарды мұнда қарсы алып аса құрметтейтінін білдіреді.[1]
Тарихы өңдеу
1859 жылы Аджи-Кабул пошта станциясы қазіргі Аджикабул қаласының аумағында жұмыс істей бастады.
Аджикабул ауылы Азербайжан КСР-нің Қарасу ауданының құрамына кірді. Кейін аудан таратылып, ауыл Али-Байрамлы ауданының құрамына енді.
1934 жылы Аджикабул ауылына ауыл мәртебесі берілді, ал 1938 жылы қала мәртебесіне ие болды. 1939 жылы 24 қаңтарда Дағыстандағы революционер Қази-Магомед Агасиевтің құрметіне Қази-Магомед есімі берілді, дәл сол күні Қази-Магомед ауданы құрылып өзі аудан орталығы боды. 1959 жылы 4 желтоқсанда Қази-Магомед ауданы таратылды.
1961 жылғы әкімшілік бөлініске сәйкес, Қази-Магомед қаласы Әзірбайжан КСР Али-Байрамалин ауданы Қази-Магомед қалалық кеңесінің құрамында болды,[2] ал 1963 жылы 4 қаңтарда Қази-Магомед қалалық кеңесі Али Байрамлы қаласына бағынады.[3] 1990 жылы 24 сәуірде Аджикабул ауданы құрылып орталығы Қази-Магомед қаласы болды.
1999 жылы Әзірбайжанда әкімшілік реформа жүргізіліп, Қази-Магомед әкімшілік-аумақтық округінің ішінде Аджикабул ауданының Кази-Магомед муниципалитеті құрылды.[4]
2000 жылдың 5 шілде айында Қази-Магомед қаласына тарихи атауы Аджикабул қайтарылды.
Географиясы өңдеу
Аджикабул Ширван даласында, өзі аттас көлден алыс емес жерде орналасқан. Қала Әзірбайжанның астанасы Бакуден 115 км қашықтықта.
Аджикабул қаласы - маңызды көлік торабы. Қала арқылы халықаралық маңызы бар жолдар Баку-Тауз-Грузия, Аджикабул-Ширван-Бахрамтепе-Горадиз-Зангелан-Армения, республикалық маңызы бар Аджикабул - Ширван - Сальяны автожолы, Аджикабул-Ширван, Баку-Тбилиси темір жолдары бар. Теміржол вокзалы және жылжымалы вагон депосы бар. Қала арқылы Моздок -Қази-Магомед және Қази-Магомед -Астара газ құбырлары өтеді. Аджикабул теңіз деңгейінде орналасқан.
Халқы өңдеу
| 1859 | 1923 | 1926 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 1999 | 2009 | 2016 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 13 | 1 120 | 1 889 | 6 358 | 12 238 | 14 868 | 19 066 | 21 504 | 22 350 | 25 052 | 26 800 |
Қалада негізінен әзербайжандар тұрады.
Инфрақұрылым және экономикасы өңдеу
1979 жылы Қази-Магомед қаласында Қази-Магомед балық өсіру фабрикасы, вагон депосы, жергілікті өндірістік кешендері, механикаландырылған карьер, машина және мелиорациялық станция, 4 он жылдық, 3 сегіз жылдық мектеп, мәдениет үйі, клуб, 2 кітапхана, кинотеатр, 2 аурухана жұмыс істеді. 2 емхана, 2 питомник, балабақша жұмыс істеді.[5]
Атақты тұлғалары өңдеу
- Борис Михайлович Литвинчук -авиация полковнигі, Кеңес Одағының Батыры (1944).
- Эльза Имамеддин қызы Ибрагимова -сазгер, Әзірбайжанның халық әртісі (2008).
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Энциклопедический словарь топонимики Азербайджана :в 2 т./под ред. Р. Алиевой.-Баку:Шарк-Гарб, 2007.-Т. 1.—С. 313.
- ↑ Административное деление Азербайджанской ССР на 1 января 1961 года. - Баку: Азернешр, 1961
- ↑ Административное деление Азербайджанской ССР на 1 января 1977 года. -Баку: Азернешр, 1979. -215 с. Архивная копия от 27 ноября 2018 на Wayback Machine
- ↑ «О территориях муниципалитетов» : Азербайджанская Республика -Баку, 1999.
- ↑ Газымәммәд // Азербайджанская советская энциклопедия: в 10 томах = Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы (азерб.) / Ҹ.Гулијевин редаксијасы илә.-Б.:АСЕ-нын баш редаксијасы.-Т.2.-С.577.