Акутагава Рюноске

Акутагава Рюноске (芥 川 龍之介, Акутагава Рюноске, 1892 ж. 1 наурыз - 1927 ж. 24 шілде), өнер атауы Чукуде Шуджин (澄江 堂主 人), Жапониядағы Тайшо кезеңінде белсенді әрекет еткен жапон жазушысы. Ол «жапон әңгімесінің әкесі» деп саналады және Жапонияның бас әдеби сыйлығы "Акутагава сыйлығы" деп аталады. Ол 35 жасында барбиталды дозаланғанда өзін-өзі өлтірді.

Акутагава Рюноске
Туған күні	1 наурыз 1892 жылы
Туған жері	Кёбаши, Токио, Жапония.
Қайтыс болған күні	24 шілде 1927 жылы
Қайтыс болған жері	Токио, Жапония.
Ұлты	Жапон
Бағыты	Модернизм
Жанры	Қысқа әңгімелер
Шығармалардың тілі	Жапон тілі

Жастық шағы

Рюноске Акутагава Токионың Кюбаши ауданында дүниеге келген, үшінші баласы және әкесі Тошизо Нихара мен анасы Фуку Акутагаваның жалғыз ұлы. Ол «Рюноске» («Айдаһардың ұлы») деп аталған, өйткені ол айдаһар жылы, айдаһар айында, айдаһар күнінде және айдаһар сағатында дүниеге келді. Анасы туылғаннан кейін көп ұзамай психикалық ауруға шалдыққан. Сондықтан да оны анасы Дюшо Акутагава асырап алып, тәрбиелеп өсірген, одан Акутагаваны тегін алған. Ол жас кезінен бастап классикалық қытай әдебиетіне, сондай-ақ Мори Огай мен Нацуме Сесеки шығармаларына қызығушылық танытты. Ол бірінші орта мектепте 1910 жылы Кан Кикучи, Куме Масао, Йезу Ямамото және Цучия Бунмэй сияқты сыныптастарымен қарым-қатынасты дамыта түсті, олардың бәрі кейіннен жазушы болады. Ол 1913 жылы Токио Императорлық университетіне түскеннен кейін жаза бастады, онда ағылшын әдебиетін оқыды. Студент болғанда, ол бала кезіндегі досы Яёи Йошидаға үйленуді ұсынды, бірақ оны асырап алған отбасы одақты құптамады. 1916 жылы ол Фуми Цукамотоға өз қызығушылығын танытты, содан кейін олар 1918 жылы үйленді. Олардың үш баласы болды: Хироши Акутагава (1920-1981) актер, Такаши Акутагава (1922-1945) Бирмада студенттік шақырушы ретінде өлтірілген және Ясуши Акутагава (1925–1989) - композитор. Оқуды бітіргенде, ол жазуға бар күш-жігерін жұмсамақ болғанға дейін, ағылшын тілінің нұсқаушысы ретінде Йокосука, Канагавадағы әскери-теңіз мектебінде қысқаша сабақ берді.

Әдеби мансап

1914 жылы Акутагава және оның бұрынғы орта мектептегі достары «Шиншичо» әдеби журналын қайта жандандырды («Ойдың жаңа ағымдары») және Уильям Батлер Йитс пен Анатолия Француздың аудармаларын өз шығармаларымен бірге жариялады. Акутагава өзінің екінші әңгімесі "Рашомонды" келесі жылы студент кезінде-ақ Teikoku Bungaku («Императорлық әдебиет») әдеби журналында жариялады. ХІ ғасырдағы ертегіге негізделген бұл оқиғаны Акутагаваның достары жақсы қабылдамады, оны көп сынға алды. Осыған қарамастан, Акутагава 1915 жылы желтоқсанда Сесекидің апта сайынғы әдеби үйірмелеріне өзінің кумирі Натсуме Сесекиге баруға батылдық жинады. Қараша айында ол өзінің «Рашомон» атты әңгімесін «Teikoku Mongaku» әдеби журналында жариялады. 1916 жылдың басында ол Хана («Мұрын», 1916) шығарды, ол Сесекидің мақтау хатын өзіне тартып, Акутагаваның алғашқы даңқ дәмін қамтамасыз етті.

• 
  1919 жылғы фотосурет. Сол жақтағы екіншісі - Акутагава. Оның қасында Кан Кикучи тұр.

Ол дәл осы уақытта Хайго (лақап аты) Гакидің астында хайку жаза бастады. Акутагава Хайан кезеңінде, Эдо кезеңінде немесе Жапонияның Мейдзи кезеңінің басында жазылған бірнеше әңгімелермен жалғасты. Бұл әңгімелер классикалық шығармалар мен тарихи оқиғаларды қайта түсіндірді. Бұл әңгімелердің мысалдары: Гесаку занмаи («Гесакуға бағышталған өмір», 1917) және Карено-шо («Қурап қалған егін жинау», 1918), Джигоку тауығы («Тозақ экраны», 1918); Hōkyōnin no shi («Христианның өлімі», 1918) және Бутукай («Доп», 1920). Акутагава натурализмге қатты қарсылас болды. Ол заманауи параметрлерге ие Микан («Мандарин апельсиндері», 1919) және Аки («Күз», 1920) шығарды. 1921 жылы Акутагава өзінің жазушылық мансабын тоқтатып, Осака Майничи Шинбунның репортері ретінде, Қытайда төрт ай болды,. Сапар өте ауыр болды және ол денсаулығына байланысты ешқашан қалпына келмейтін түрлі ауруларға шалдықты. Қайтып оралғаннан кейін көп ұзамай ол «Ябу но нака» («Встреча», 1922) деп жариялады. Сапар барысында Акутагава Қытайдың оңтүстік-шығысындағы көптеген қалаларда болды, соның ішінде Нанкин, Шанхай, Ханчжоу және Сучжоу. Ол саяхатқа шықпас бұрын «Нанкиннің Христосы» әңгімесін жазды; қытайлық христиан қауымына қатысты.

Әсері

Акутагаваның әртүрлі мәдениеттер мен уақыт кезеңдеріндегі қолданыстағы туындыларын қолдануы және оқиғаны заманауи сезімталдықпен қайта жазуы немесе бірнеше дереккөздердің идеяларын қолдана отырып жаңа оқиғалар жасауынан көруге болады. Мәдениет және мәдени бірегейлікті қалыптастыру Акутагаваның бірнеше шығармаларындағы басты тақырып болып табылады. Бұл әңгімелерде ол тарихтағы Жапония сыртқы әсерлерге көбірек ашық болған кезеңдерде мәдени сәйкестіктің қалыптасуын зерттейді. Бұған мысал ретінде алғашқы миссионерлік кезеңде басталған оның «Хюкюнин но Ши» («Азап шеккен», 1918) хикаясын келтіруге болады. Акутагаваның әңгімелеріндегі әйелдер бейнесі Акутагава үшін ана рөлін атқарған үш әйелдің әсерінен қалыптасты. Бәрінен бұрын оның биологиялық анасы Фуку, ол одан психикалық ауруды мұрагерлікке аламын деп уайымдады. Ол Фукумен көп уақыт өткізбесе де, ол кез-келген сәтте жынды болып кетуі мүмкін деген оймен онымен тығыз байланыста болды. Оның тәрбиесінде ең маңызды рөлді оның нағашы апасы Фуки атқарды. Фуки Акутагаваның өмірінің көп бөлігін бақылап отырды, әсіресе оның қартайған кезінде оның назарын аударуды талап етті. Акутагаваның әңгімелерінде кездесетін әйелдер, ол оны ана деп таныған әйелдер сияқты, көбінесе үстем, агрессивті, алдамшы және өзімшіл ретінде жазылған. Керісінше, ер адамдар көбінесе осындай әйелдердің құрбандары ретінде ұсынылды, мысалы Кесада Моритоға дейін («Кеса және Морито», 1918), онда жетекші әйел кейіпкері өзінің сүйіктісінің де, күйеуінің де әрекеттерін басқаруға тырысады.

Кейінгі өмірі

Акутагаваның әдеби мансабының соңғы кезеңі оның физикалық және психикалық денсаулығының нашарлауымен өтті. Осы кезеңдегі оның жұмысының көп бөлігі нақты өмірбаяндық, кейбіреулері оның күнделіктерінен тікелей алынған. Осы кезеңдегі оның еңбектеріне Daidōji Shinsuke no hansei («Дайджиджи Шинсукенің алғашқы өмірі», 1925) және Tenkibo («Өлім регистрі», 1926) жатады.

• 
  «Жылқы аяғы», қолжазба, 1925 ж

Акутагава Джун'ичиру Танизакимен әңгімедегі құрылым мен лириканың маңыздылығы туралы үлкен дау тудырды. Акутагава бұл оқиғаның мазмұны немесе сюжетінен гөрі, оқиға қалай баяндалғаны құрылымның маңызды екенін алға тартты, ал Танизаки керісінше пікір айтты. Акутагаваның соңғы шығармаларына жапон фольклорынан алынған жаратылыс негізінде жасалған Каппа (1927), Хагурума («Айналатын тісті доңғалақтар», 1927), Aru ahō no isshō («Ақымақтың өмірі») және Bungeiteki na, amari ni bungeiteki na ( «Әдеби, бәрі де әдеби», 1927). Өмірінің соңына қарай Акутагава визуалды галлюцинация мен "анасының психикалық ауытқушылығын мұра етіп алдым ба?" деген қорқыныштан зардап шегеді. 1927 жылы ол әйелінің досымен бірге өзін-өзі өлтірмек болды. Бірақ бұл әрекеті сәтсіз аяқталды. Кейінірек ол сол жылдың 24 шілдесінде Сайто Мокичи берген вероналдың артық дозасын қабылдағаннан кейін өзін-өзі өлтірді. Оның өсиетіндегі сөздері болашақ туралы «бұлдыр сенімсіздік» (claimed ん や り し た 不安, bon'yari shita fuan) сезінгенін алға тартты. Ол 35 жаста еді.

Таңдалған шығармалары

Жылы	Жапон атауы	Ағылшын атауы	Ағылшын аудармасы
1914	老年 Rōnen	Old Age	Ryan Choi
1915	羅生門 Rashōmon	Rashōmon	Jay Rubin
1916	鼻 Hana	The Nose	Jay Rubin
	芋粥 Imogayu	Yam Gruel
	手巾 Hankechi	The Handkerchief	Charles De Wolf
	煙草と悪魔 Tabako to Akuma	Tobacco and the Devil
1917	尾形了斎覚え書 Ogata Ryosai Oboe gaki	Dr. Ogata Ryosai: Memorandum
	戯作三昧 Gesakuzanmai	Absorbed in writing popular novels
	首が落ちた話 Kubi ga ochita hanashi	The Story of a Head That Fell Off	2004, Jay Rubin
1918	蜘蛛の糸 Kumo no Ito	The Spider's Thread	Jay Rubin
	地獄変 Jigokuhen	Hell Screen	Jay Rubin
	枯野抄 Kareno shō	A commentary on the desolate field for Bashou
	邪宗門 Jashūmon	Jashūmon
	奉教人の死 Hōkyōnin no Shi	The Death of a Disciple	Charles De Wolf
1919	魔術 Majutsu	Magic
	竜 Ryū	Dragon: the Old Potter's Tale	Jay Rubin
1920	舞踏会 Butou Kai	A ball
	秋 Aki	Autumn	Charles De Wolf
	南京の基督 Nankin no Kirisuto	Christ in Nanking
	杜子春 Toshishun	Tu Tze-chun
	アグニの神 Aguni no Kami	God of Aguni
1921	山鴫 Yama-shigi	A snipe
	秋山図 Shuzanzu	Autumn Mountain
	上海游記 Shanhai Yūki	A report on the journey of Shanghai
1922	藪の中 Yabu no Naka	In a Grove, also In a Bamboo Grove
	将軍 Shōgun	The General
	トロッコ Torokko	A Lorry
1923	保吉の手帳から Yasukichi no Techō kara	From Yasukichi's notebook
1924	一塊の土 Ikkai no Tsuchi	A clod of earth
1925	大導寺信輔の半生 Daidōji Shinsuke no Hansei	Daidōji Shinsuke: The Early Years
	侏儒の言葉 Shuju no Kotoba	Aphorisms by a pygmy
1926	点鬼簿 Tenkibo	Death Register	Jay Rubin
1927	玄鶴山房 Genkaku Sanbō	Genkaku Sanbo
	蜃気楼 Shinkiro	A Mirage
	河童 Kappa	Kappa
	文芸的な、余りに文芸的な Bungeiteki na, amarini Bungeiteki na	Literary, All-Too-Literary
	歯車 Haguruma	Spinning Gears	Jay Rubin	also Cogwheels	Charles De Wolf
	或阿呆の一生 Aru Ahō no Isshō	Fool's Life	Jay Rubin	also 'The Life of a Fool"	Charles De Wolf
	西方の人 Saihō no Hito	The Man of the West
或旧友へ送る手記 Aru Kyūyū e Okuru Shuki	A Note to a Certain Old Friend

Аудармасы бар таңдалған шығармалар

• Гротеск және қызықты туралы ертегілер. Аудармасы: Глен В.Шоу. Токио: Hokuseido Press, 1930 ж.
• Темекі және шайтан .-- Мұрын .-- Орамал .-- Рашōмон .-- Біт .-- Өрмекшінің жіпі .-- Шарап құрты .-- Борсық .-- Доп .-- Құбыр. --Mōri Sensei.
• «Нанкинг Христосы» (Nankyo no Kirisuto). Аудармасы: Иван Моррис. Колумбия қазіргі заманғы жапон әдебиетінің антологиясында 1-том: Қалпына келтіруден кәсіпке дейін, 1868-1945 жж. Нью-Йорк: Columbia University Press (2005).
• Ақымақтың өмірі. Аудармасы: Уилл Петерсон Гроссман (1970). ISBN 0-670-32350-0
• Каппа. Аудармасы: Джеффри Баунас. Питер Оуэннің баспагерлері (2006) ISBN 0-7206-1200-4
• Тозақ экраны. Аудармасы: H W Норман. Greenwood Press. (1970) ISBN 0-8371-3017-4
• Мандариндер. Аудармасы: Чарльз Де Вулф. Архипелаг кітаптары (2007) ISBN 0-9778576-0-3
• Рашомон және басқа он жеті әңгіме. Аудармасы: Джей Рубин. Пингвин классикасы (2004). ISBN 0-14-303984-9
• Қытайға саяхат (Шина юки). Аудармасы: Джошуа Фогель. Тарихтағы қытайтану 30, жоқ. 4 (1997).
• ТуЦзэ-Чун. Kodansha International (1965). ASIN B0006BMQ7I
• La fille au chapeau rouge. Аудармасы: Лаллоз ред. Picquier (1980). ISBN 978-2-87730-200-5 (француздық басылым)
• «পটচিত্র: নরক ও অন্যান্য গল্প»। অনুবাদ শেখর মৈত্র, আনন্দ পাবলিশার্স প্রাইভেট লিমিটেড (২০১২), ISBN 978-93-5040-154-5 (Bangla / Bengali басылымы).

Дереккөз

https://en.wikipedia.org/wiki/Ry%C5%ABnosuke_Akutagawa