Қотыр қайың: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

[[Сурет:Betula aetnensis02.jpg|thumb|Betula aetnensis02]] [[Сурет:Pyrus salicifolia pendula B.jpg|thumb|Pyrus salicifolia pendula B]] Қазақстанның [[Тобыл (өзен)|Тобыл]] – [[Есіл (өзен)|Есіл]], [[Ертіс]] бойында, [[Ақмола]], [[Ақтөбе]] облыстарында, [[Жем]], [[Зайсан]] алабында, [[Жетісу]] ([[Жоңғар]]), [[Іле Алатауларында]] өсетін 15 түрі бар.<ref>Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2 </ref> Ең көп тараған түрі – сүйелді Қайың ([[B. pendula]]). Оның биікт. 20 (кейде 30) м-дей, діңінің диам. 60 – 80 см-ге дейін, қабығы ақ түсті. Жапырағы сағақты, жиегі ара тісті, тілімденген, кезектесіп орналасады. Аталық гүл шоғы сырға тәрізді, бұтағының ұшында жетіледі. Аналық гүл шоғының жасыл түсті сырғалары, аталық сырғасына қарағанда едәуір қысқа болады, олар көктемде ағаш бүрінен дамиды. Қайың ағашы бір мезгілде жапырақ жарып, гүлдейді. Жемісі – ұсақ жаңғақша (оның ұз. 1,5 – 4 мм). Тұқымы тамыз – қыркүйекте піседі. Сүйелді Қайыңды егіс қорғайтын орман алқабы үшін және елді мекендерді көгалдандыру, әсемдік үшін саябақтарда көшеттерінен немесе тұқымынан қолдан өсіреді. Сүрегі құрылыста және жиһаз жасау үшін, жас жапырағы мен бүрі және оның діңінде өсетін қайың қара саңырауқұлағы (чага) медицинада және парфюмерияда пайдаланылады. Қайың қабығын тіліп, одан ағатын шырынды ішуге болады. Қайың шырынында 20%-дай [[қант]], [[кальций оксиді]] және хош иісті заттар бар. Оны несеп жүргізетін, ішек құртын түсіретін, қан тазартатын дәрі ретінде пайдаланады. Қазақстанда өсетін жуансырға Қайың ([[B. crassіjulіs]]), қызыл Қайың ([[B. kіrghіsorum]]), талас Қайыңы ([[B. talassіca]]) және [[Ярмоленко]] Қайңы ([[B. jarmolenkoana]]) – [[эндемиктер]], соңғы 3 түрі өте сирек кездесетін болғандықтан қорғауға алынып, [[Қазақстанның «Қызыл кітабына»]] енгізілген.<ref name="test">Қазақстан Энциклопедиясы</ref>

Көп күтімді қажет етпейді. Жас көшетін алғашқы жылдары түзулеп өсірсе, діңі тік әрі әдемі болып өседі.<ref>Құлжабаева Г.Ә.;«Өсімдіктер әлемі» оқу-әдістемелік кешені, Ағаштар: Дидактикалық материал - Алматы, 2010 - 15 б; ISBN 978-601-7237-03-5</ref>