Азамат: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш «Сшешяут".png» деген аластатылды, бұны Ортаққордың қатысушысы Fastily жойған, себебі: No source since 18 July 2012.
ш r2.7.3) (Боттың үстегені: be:Грамадзянін; косметические изменения
1-жол:
'''[[Азамат]]''' [арабша азамат: 1. [[ұлылық]], [[мәртебелілік]]; 2. [[тәкаппарлық]]; 3. [[кереметтілік]]; 4. ұлы мәртебелілік ([[сұлтан|сұлтандар]]дар титулы)] — 1. [[ел]] азаматы; 2. [[кәмелеттілік]]; 3. [[дара тұлға]]. Азамат ұғымын мемл. деңгейде қарастырғанда, ол қоғамның тең құқықты мүшесі мәніне ие болады. Ғылыми-теориялық қырынан қарағанда бұл [[адам]] құқығы мен азамат құқығының аражігін ажырататын да [[ұғым]]. Өйткені азамат белгілі бір мемл-тің, саяси бірлестіктің тең құқықты мүшесі және оның барлық саяси құқықтарына ие тұлға ретінде әрекет етеді.<br />
 
Азамат ұғымын кәмелеттік жағынан талдау салыстырмалы сипатта болып келеді. Себебі табиғат, орта, [[дәстүр]], [[заман ағымы]], өмір сүру ерекшеліктері әр елде, әр жерде әртүрлі және ол бірыңғай болып тұрмайды. Соған орай кәмелеттілік жас мөлшері де әр елде, әр кезеңде әрқилы. 16 ғасырда [[Англия|Англияда]]да жасөспірімдер қолөнершілік кәсібін игеру үшін тәрбиеші-ұстаз бақылауымен 7 жыл оқыған. [[Шәкірт|Шәкірттер]]тер үшін сол ұстаздары жауап берген. Мұнда “кісі 23 жасқа жетпейінше, ол көбіне өзін-өзі басқаруға, дұрыс ой қорытындыларын жасауға әлі тәжірибесі жеткіліксіз, көбіне алыпқашпа сезімдердің жетегінде болады” деп есептеген. Сондықтан да олар оқуын бітіріп, 24 жасқа толған соң ғана үйленуге, өз бетімен [[қызмет]] атқаруға құқылы болды.<br />
'''[[Азамат]]''' [арабша азамат: 1. [[ұлылық]], [[мәртебелілік]]; 2. [[тәкаппарлық]]; 3. [[кереметтілік]]; 4. ұлы мәртебелілік ([[сұлтан|сұлтандар]] титулы)] — 1. [[ел]] азаматы; 2. [[кәмелеттілік]]; 3. [[дара тұлға]]. Азамат ұғымын мемл. деңгейде қарастырғанда, ол қоғамның тең құқықты мүшесі мәніне ие болады. Ғылыми-теориялық қырынан қарағанда бұл [[адам]] құқығы мен азамат құқығының аражігін ажырататын да [[ұғым]]. Өйткені азамат белгілі бір мемл-тің, саяси бірлестіктің тең құқықты мүшесі және оның барлық саяси құқықтарына ие тұлға ретінде әрекет етеді.<br/>
[[Мұрагерлік билік заңы]] үшін кәмелеттілік негізгі мәнге ие бола қойған жоқ. Мұнда жеке тұлғаның қоғамдағы хал-ахуалы оның жасына емес, әлеуметтік шығу тегіне, байлық дәрежесіне байланысты еді. Әйтсе де шығыс халықтары кәмелеттік жасқа ертерек толатыны айқын. Мұны халық ауыз әдебиеті үлгілерімен бірге жазба деректер де айғақтайды. Мысалы, “Күлтегін” кіші жазуында (732 ж.): “Он жаста, шешем Ұмай текті ананың бағына, інім Күлтегін ер атанды. Он алты жасында ағам қағанның ел-жұртын сонша меңгерді. Алты баулы Соғдаққа қарсы соғыстық, талқандадық. Табғаш Оң тұтықтың елу мың әскері келді, [[Күлтегін]] жауға жаяу ұмтылды. Оң тұтық басшыларын жорықты нөкерімен қолға түсірді... Жиырма бір жасында Чача сеңүнмен соғыстық... Оның жауға қалай тигенін, түркі бектері, жақсы білесіңдер...” деген жолдар Күлтегіннің 10 жаста ұрандап жауға тиіп, 16 жаста ел бастауға да, қол бастауға да жараған азамат болғандығына куәлік береді. Азамат ұғымының дара тұлғалық мәніне де мысал бола алатын мұндай тарихи [[Дерек|деректер]] шығыс халықтарында, соның ішінде түркі қауымдарында көптеп кездеседі. <br />
Азамат ұғымын кәмелеттік жағынан талдау салыстырмалы сипатта болып келеді. Себебі табиғат, орта, [[дәстүр]], [[заман ағымы]], өмір сүру ерекшеліктері әр елде, әр жерде әртүрлі және ол бірыңғай болып тұрмайды. Соған орай кәмелеттілік жас мөлшері де әр елде, әр кезеңде әрқилы. 16 ғасырда [[Англия|Англияда]] жасөспірімдер қолөнершілік кәсібін игеру үшін тәрбиеші-ұстаз бақылауымен 7 жыл оқыған. [[Шәкірт|Шәкірттер]] үшін сол ұстаздары жауап берген. Мұнда “кісі 23 жасқа жетпейінше, ол көбіне өзін-өзі басқаруға, дұрыс ой қорытындыларын жасауға әлі тәжірибесі жеткіліксіз, көбіне алыпқашпа сезімдердің жетегінде болады” деп есептеген. Сондықтан да олар оқуын бітіріп, 24 жасқа толған соң ғана үйленуге, өз бетімен [[қызмет]] атқаруға құқылы болды.<br />
Қазақстанда қазір 16 жастан бастап ресми түрде [[мемлекет]] азаматтығына қабылданады (паспорт беріледі), ал үйленіп, отау құруға 18 жастан (Украина мен Өзбекстанда 17 жастан) ғана рұқсат етіледі.<br />
[[Мұрагерлік билік заңы]] үшін кәмелеттілік негізгі мәнге ие бола қойған жоқ. Мұнда жеке тұлғаның қоғамдағы хал-ахуалы оның жасына емес, әлеуметтік шығу тегіне, байлық дәрежесіне байланысты еді. Әйтсе де шығыс халықтары кәмелеттік жасқа ертерек толатыны айқын. Мұны халық ауыз әдебиеті үлгілерімен бірге жазба деректер де айғақтайды. Мысалы, “Күлтегін” кіші жазуында (732 ж.): “Он жаста, шешем Ұмай текті ананың бағына, інім Күлтегін ер атанды. Он алты жасында ағам қағанның ел-жұртын сонша меңгерді. Алты баулы Соғдаққа қарсы соғыстық, талқандадық. Табғаш Оң тұтықтың елу мың әскері келді, [[Күлтегін]] жауға жаяу ұмтылды. Оң тұтық басшыларын жорықты нөкерімен қолға түсірді... Жиырма бір жасында Чача сеңүнмен соғыстық... Оның жауға қалай тигенін, түркі бектері, жақсы білесіңдер...” деген жолдар Күлтегіннің 10 жаста ұрандап жауға тиіп, 16 жаста ел бастауға да, қол бастауға да жараған азамат болғандығына куәлік береді. Азамат ұғымының дара тұлғалық мәніне де мысал бола алатын мұндай тарихи [[Дерек|деректер]] шығыс халықтарында, соның ішінде түркі қауымдарында көптеп кездеседі. <br/>
Қазақстанда қазір 16 жастан бастап ресми түрде [[мемлекет]] азаматтығына қабылданады (паспорт беріледі), ал үйленіп, отау құруға 18 жастан (Украина мен Өзбекстанда 17 жастан) ғана рұқсат етіледі.<br/>
Қазақстан азаматтарының қоғамдағы орны мен негізгі құқықтары [[Қазақстан]] Республикасы Конституциясының ІІ-бөлімінде белгіленген.
 
== Азамат ==
 
Құқықта — сәздіңтар мағынасында
- аталмыш елдің азаматтығын алған,
[[конституция|конституцияда]]көрсетілгендакөрсетілген құқықтар
мен міндеттердін барлық жиынтықына ие адам. Бұл сөздің кең мағынасында - өз кадірін сезінетін, саяси және
құқықтық [[мәдениет|мәдениетті]]ті меңгерген, «отанының лайықты ұлы» атағына сай
және аталмыш мемлекеттің заңдарына бағынатын әнегелі [[адам]].
[[Қазақстан Республикасы]] өзінің
Line 21 ⟶ 20:
ұлттардын тілдеріне, әдет-ғұрпына,
дәстүрлеріне құрметпен қарауға,
[[Қазақстан Республикасы|Қазақстан Республикасының]]ның күшкүдіретін, егемендігін және тәуелсіздігін нығайтуға жәрдемдесуге
міндетті.
 
==  Азаматтық қорғаныс ==
Басқару органының мемлекеттік жүйесі және бейбіт және [[Әскер|әскери]] уақытта тұрғындарды, шаруашылық
нысандары мен елдіңаумағын қазіргі
Line 31 ⟶ 30:
мақсатында өткізілетін мемлекеттік іс шаралардын жиынтығы.
 
== Азаматтық жауапкершілік ==
Азаматтық [[құқық]] нормаларымен
бекітілген заңдық жауапкершілік түрлерінін біреуі; басқа адамның субъективті [[азамат|азаматтық]]тық құқықтарынын
бұзылуымен байланысты, азаматтық
құқықпен қарастырылған міндеттерді
Line 40 ⟶ 39:
== Азаматтық құқықтар мен міндеттер ==
 
[[Заң|Заңмен]]мен және басқа құықтық
актілермен, сондай-ақ азаматтар мен
заңды тұлғалардың әрекеттерімен қарастырылған негізде туындайтын азаматтыкқ құқық [[субъект|субъектілерінің]]ілерінің мәртебесін құрайтын күзыретгін жиынтығы
 
=== Азаматтық құқықтар мен бостандықтар ===
Азаматтың қоғамның [[Саясат|саяси]], әлеуметтік және мәдени өміріне қатысу
мүмкіндігін анықтайтын, [[мемлекет]]
азаматының [[конституция|конституциялық]]лық-құқықтық мәртебесінің негізі. Сонымен бір
дерлікте, негізгі [[азамат|азаматтық]]тық құқықтар мен бостандыкқтар, қоғамдастық пен
[[Халықаралық ұйымдар|халықаралық ұйымдардың]], бәрінен
бұрын [[БҰҰ|БҰҰ-ның]] қалт етпейтін назарында болады.
Line 55 ⟶ 54:
Адам кұкы мен бостандығының
жатсынуға жатпайтын,табиғи жиынтығы. Олар оның толық қанды (тәні
сау, [[психология|психологиялық]]лық, [[мораль|моральдық]]дық рухани) өмір сүруін қамтамасыз етіп, езін
еркін сезінуге мүмкіндік береді. Бұл
[[өмір]] сүру, жеке қадір-қасиетінің қорғалу, бостандығы мен жеке өміріне [[қол]]
Line 67 ⟶ 66:
== Азаматтық неке ==
Мемлекеттік биліктің тиісті органдарында рәсімделмеген неке. Мұндай
некені, көбінесе іс жүзіндегі [[Неке|неке]] деп
атайды.
 
== Азаматтық талап; қуыным ==
[[Құқық|Құқықта]]та — қылмыс нәтижесінде
материалдық залал шеккен жеке немесе заңды тұлғаның (азаматтық қуынушының) кінәліге мүліктік талап қоюы.
Қылмыстық істі жүргізудін жалпы
Line 77 ⟶ 76:
бірге қарастырылады.
 
=== Азаматтық [[талапкер]] ===
Өзіне қатысты тікелей қылмыспен
мүліктік залал келтірілді деп ұйғаруға
Line 96 ⟶ 95:
== Азаматтық кодекс ==
Бір тарапты екіншісіне, сондай-ақ
салық және [[бюджет|бюджеттік]]тік қатынастарды
әкімшілік бағындыруға негізделген
қатынастардан басқа, заңды тұлғалар
мен азаматтардын мүліктік және онымен жеке мүліктік емес қатынастарымен байланысқан істерді реттейтін
[[азаматтық құқық нормалар|азаматтық құқық нормалары]]ы бар
жүйелендірілген заңнамалық акт.
 
Line 107 ⟶ 106:
жеке және заңды тұлғалар болып саналады
 
== Азаматтық іс жүргізу ==
Азаматтық іс жүргізу құқының
нормаларымен бекітілген соттың азаматтық істерді қарау және шешу
тәртібі, сонымен қатар сот және
кейбір бақка органдардың қаулыларын
орындау тәртібі. Азаматтық іс жүргізуге [[заң|заңмен]]мен рәсімделген әділ [[сот|сотты]]ты
жүзеге асыру бойынша [[сот]] қызметі,
[[сот]] орындаушысының қызметі, [[сот]]
Line 119 ⟶ 118:
заңдық қатынастар кіреді.
 
=== Азаматтық іс жүргізу  кодексі  ===
Азаматтық істер бойынша іс өндірісінің тәртібін бекітетін жүйелен-кірілген бірыңғай заңнамалық акт.
 
 
=== Азаматтық іс ===
Азаматтар мен заңды тұлғалардың құқықтық және заңдық мүдделерін қозғайтын азаматтық құқықтар туралы талас бойынша іс; заңмен қарастырылған жағдайларда - азаматтардын
құқына қысым жасауды өкілеттіктерді
бұза отырып жүзеге асырған басқару
органдарының лауазымды адамдарының әрекетіне арыз бойынша іс; [[сот|сотта]]та
қаралып шешілетін заңдық маңызы
бар [[Факт|фактілерді]] бекіту туралы іс.
 
== Азаматтық бағынбау ==
Тұрғындардың немесе [[адам|адамдар]]дар Tобының қандай да бір әрекетке қарсын аразылық белгісі ретінде биліктін өкімдерін орындаудан бас тартуы.
 
== Азаматтық құқық ==
Азаматтық айналысқа қатысушылардың (оның негіздеріне мәмілелер әкімшілік актілер, азаматтық [[құқық]] [[бұзушылық|бұзушылықтар]]тар және т.б., сондай-ақ меншік құқығы, авторлық құқық
өнертап қыштық [[Құқық|құқық]], жаңалық ашу
құқығы, мүлікті иелену және өкімдік
ету бойынша қатынастар) мүліктік
Line 143 ⟶ 142:
ар-намыс пен абыройды қорғау) реттейтің құқықсаласының нормалары.
 
=== Азаматтық іс жүргізу құқығы ===
[[Сот|Соттың]]тың азаматтық істерді талқылау және шешу тәртібін, сонымен
қатар соттардың және кейбір басқа
органдардың қаулыларын орындалу
Line 153 ⟶ 152:
== Азаматтық ==
Адамның нақты бір мемлекетке
[[Саясат|саяси]] және [[құқық|құқықтық]]тық қатыстылығы.
[[Мемлекет]] пен оның билігі астында
болатын адам арасындағы өзара қатынастар түрінде көріңеді: мемлекет азаматқа оның заңды құқықтары мен
Line 163 ⟶ 162:
құқықтар мен міндеттердің жиынтығы, азаматтың (азаматтығы жоқ
адамдардан айырмашылығы) [[Саясат|саяси]] құқықтық мәртебесін құрайды.<ref>Орысша-қазакша заңдык түсіндірме сөздік-анық тамалық. - Алматы: Жеті жарғы, 2008. ISBN 9965-11-274-6</ref>
== Пайдаланған әдебиет ==
<references/>
{{wikify}}
Line 171 ⟶ 170:
 
[[az:Vətəndaşlıq]]
[[be:Грамадзянін]]
[[de:Bürger]]
[[et:Kodakondsus]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Азамат» бетінен алынған