|
БАЛ'''Балақбау''' АҚБАУ / АЯ ҚБАУ(''Аяқбау'') - [[қыран]] күстардыңқұстардың жіліншіісгерінежіліншіктеріне тағылатын [[тері]], [[былғары]], [[жарғақ]] немесе [[қыжым|қыжымнан]] кұстың балағын үстамайұстамай, еркін айналып түратындайтұратындай етіп жасалатын [[білезік]] (тұсамыс) пішінді арнаулы қайыс бау. Б.-дыБалақбауды бүлдіргеге откермелепөткермелеп кұсқұс аяғына тағады. Бүркіт Б.-ыныңбалақбауының үз.ұзындығы қүстыңқұстың дене бітіміне, түлғасынатұлғасына сай бір-бір жарым карыстайқарыстай, жалпактығыжалпақтығы екі елі, ал үсақұсақ күстардыңқұстардың Б.-ыныңбалақбауының білезік түсыныңтұсының диаметрі екі еліден аспайды, желі бауының үз.ұзындығы [[бүркіт]] желі бауының жартысындай ғана болады. Б.-дыңБалақбаудың кұсқұс жіліншігін орап түратынтұратын түсынтұсын алацаналақан деп атайды. Алақанның жалпактығыжалпақтығы екі елідей, іші жіліншікке батпайтындай астарланып, сырт жағына күміс құйма орнатады. Алақанға тағылған жұмсақ қайыстан өрілген жіңішке шолақ балақбау үнемі қыран құстың аяғында болады. Оның ұшындағы шығыршықта түйісіп, онан бір-екі құлаштай іргебау деп аталатын бау тағылады. [[Іргебау|Іргебаудың]] ұшындағы тобыршық (ол сүйек, мүйіз немесе қатты ағаштан жасалады) балақбаудың екі ұшындағы жез шығаршыққа өткізіліп тиектеледі.
[[Саят ]] кезінде [[аңға ]] саларда іргебауды тобыршығынан тартып, шығыршықтан оп-оңай эріәрі жылдам суырып алады. Қолбала цүстықұсты аң аулауға баулу кезінде, шырға салғанда қүсқұс «қайта котеріліпкөтеріліп» (қашып) үшыпұшып кетпес үшін үз.ұзындығы оншақты қүлашқұлаш шыжымды іргебауға қосып байлайды. Шыжым кобінесекөбінесе жаз маусымында үй маңында үстағандаұстағанда, асау бүркітті шырғаға түсуге үйреткенде тағылады. ▼
Балацбау. Суретші ұста Д.Шоцпарұлы
Аттың түсамысытұсамысы тәрізді Б.балақбау мен шолакбаушолақбау қүстықұсты түғырғатұғырға қондырғанда, атпен алып жүргенде, жем тарттырған кезде қүстыңқұстың аяқтарының еркін козғалуынақозғалуына, қүсбегініңқұсбегінің үстапұстап отыруына жағдай жасайды. Саятқа шыкканшыққан кезде іргебауды шешіп алады да, беліне тағады, суық кездері тақымын, етегін буып алады. Аңға жіберген кезде міндетті түрдстүрде шсшіпшешіп алады. Себебі саят қүсықұсы аңға шүйліккенде, жсржер бауырлай үшқандаұшқанда жартастың жақпарына, ағаштың айырына ілінсе қүсқұс қимылына кедергі жасайды, тіптен оны мерт етуі кәдік. Аңға да осы баумен үшадыұшады, қашып кеткен жағдайда аяғында байланып жүрген Б.балақбау арқылы түзтұз бүркітінен оңай ажыратады жэнежәне оны қайтадан оңай- акақ үстапұстап алады.<ref> Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2 </ref> ▼іші жіліншікке батпайтындай астарланып, сырт жағьша күміс қүйма орнатады. Алақанға тағылған жүмсақ қайыстан орілген жіңішке шолацБ. үнемі кыран қүстың аяғында болады. Оның үшындағы шығыршыкгатұйісіп, онан бір-екі қүлаштай іргебау деп аталатын бау тағылады. Іргебаудың үшындағы тобыршьщ (ол сүйек, мүйіз немесе қатты ағаштан жасалады) Б.-дың екі үшындағы жез шығаршыққа откізіліп тиектеледі.
▲Саят кезінде аңға саларда іргебауды тобыршығынан тартып, шығыршықтан оп-оңай эрі жылдам суырып алады. Қолбала цүсты аң аулауға баулу кезінде, шырға салғанда қүс «қайта котеріліп» (қашып) үшып кетпес үшін үз. оншақты қүлаш шыжымды іргебауға қосып байлайды. Шыжым кобінесе жаз маусымында үй маңында үстағанда, асау бүркітті шырғаға түсуге үйреткенде тағылады.
▲Аттың түсамысы тәрізді Б. мен шолакбау қүсты түғырға қондырғанда, атпен алып жүргенде, жем тарттырған кезде қүстың аяқтарының еркін козғалуына, қүсбегінің үстап отыруына жағдай жасайды. Саятқа шыккан кезде іргебауды шешіп алады да, беліне тағады, суық кездері тақымын, етегін буып алады. Аңға жіберген кезде міндетті түрдс шсшіп алады. Себебі саят қүсы аңға шүйліккенде, жср бауырлай үшқанда жартастың жақпарына, ағаштың айырына ілінсе қүс қимылына кедергі жасайды, тіптен оны мерт етуі кәдік. Аңға да осы баумен үшады, қашып кеткен жағдайда аяғында байланып жүрген Б. арқылы түз бүркітінен оңай ажыратады жэне оны қайтадан оңай-ак үстап алады.<ref> Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2 </ref>
== Дереккөздер ==
| 