Металдар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
2.132.6.65 (талқылауы) істеген нөмір 1151133 түзетуін жоққа шығарды
1-жол:
[[File:Metal movable type.jpg|thumb|alt=A.| ''[[Металдар]]'']]
[[Сурет:Issyk golden man.jpg|thumb|[[Катафракт]] сауыт-сайманына бейнелі [[сақтар]] көсемінің [[алтын]] қабырышақты тері [[сауыт|сауыты]]]]
 
'''Металдар'''– [[Электр тоғы]] мен жылуды жақсы өткізетін, пластикалық қасиеті жоғары, жылтыр заттар. Мұндай қасиеттердің болуы металдардың ішкі құрылымымен байланысты.
Line 9 ⟶ 11:
 
===Кейбір металдар===
[[Сурет:Osmium crystals.jpg|thumb|200px|[[Осмий]]]] [[Сурет:Aluminium bar surface etched.jpg|thumb|200px|[[Алюминий]]]]
[[Алюминий]]]]
#Сілтілік
#*[[Литий]]
Line 89 ⟶ 91:
 
===Металлургия===
{{main|Металлургия}}
[[Сурет:VysokePece1.jpg|200px|thumb|right]]
Металлургия – [[ғылым|ғылымның]], техниканың, [[өнеркәсіп|өнеркәсіптің]] кеннен немесе басқа да материалдардан металл алу процестерін, сондай-ақ металл қорытпаларға олардың химиялық құрамы мен құрылымын өзгерту арқылы қажетті қасиеттер беру процестерін қамтитын саласы.
 
Line 106 ⟶ 110:
Галламды металлургия – су ерітінділерінен галламдарды (галлийдің электрлік теріс зарядталған басқа металдармен сұйық қорытпасы) химиялық жолмен қалпына келтіру арқылы металдар мен олардың қосылыстарын алу процестерін зерттейді. Металлургияның бұл жаңа саласы дүние жүзінде алғаш рет [[Қазақстан|Қазақстанда]] [[1960]] жылдары жасалды.
 
[[Алюминий]] галламындағы сілтілі ерітінділерден алынған галлийдің цементтелуін зерттеу жөнінде үлкен ғылыми жұмыстар жүргізілді. Плазма металл бетін тазалауда және әр түрлі беттерді металмен қаптау технологиясында, [[термоядролық зерттеу|термоядролық зерттеулерде]], плазма химиясында, т.б. қолданылады. Плазма металлургияда қиын балқитын металдар мен олардың қосылыстарын алуда аса қажет.<ref>[[Балалар Энциклопедиясы]], 6 том.</ref>
 
==Металл аққыштығы==
{{main|Металл аққыштығы}}
Металл аққыштығы– жүктеме берілу кезінде металдың [[пластик|пластикалық]] пішінсіздену қасиеті. Металл аққыштығы – жартылай өңделген өнімдерден дайындамалардың сырт пішінін құру кезінде, [[қысым|қысыммен]] өңдеуге қабілеттігінің барлығын анықтайтын металдардың қажетті [[технология|технологиялық]] қасиеті.
 
Line 116 ⟶ 121:
 
==Металл ақша==
{{main|Металл ақша}}
[[Сурет:Tenge_coins.jpg|thumb|230px|left|1, 2, 5, 10, 20, 50 және 100 теңге шақалар]]
Металл ақша – [[алтын]], [[күміс]] немесе [[биметалл]] стандарттары кезеңінде асыл металдардан ''(алтын, күмістен)'' жасалған ақша белгілері. Олардың атаулы құны мен нақты құны сай келеді. Металл ақша [[Қазына|Қазынаны]] құрайды әрі [[ақша]] [[функция|функциясын]] атқарады.
 
Қазіргі кезде мәнетті (шақаны), яғни қағаз ақша белгілерінен өзгеше түрде металдан шекілген ақша белгілерін металл ақша деп атайды. Әдетте ұсақ мәнет түрінде болады. Сонымен бірге [[коллекция|коллекциялық]] ([[нумизматика|нумизматикалық]]) мәнеттер, соның ішінде асыл металдардан шекілген мәнеттер де шығарылады, мұндай мәнеттердің атаулы құнына сәйкес заңды төлемдік күші болады, бірақ олар рынокта нумизмат құны бойынша сатылады.
 
]
[[Сурет:Gold1oz.jpg|150px|right|thumb]]
Асыл металдан шекілген мәнеттер, көбінесе қазына ретінде жиналады, бұл орайда олардың бағасы тайтұяқ алтынның ''(құйма алтын)'' бағасына бағдарланады. Мәнет арнаулы кәсіпорында – мәнет сарайында шекіледі. Мәнетті айналысқа шығару туралы шешім елдегі ақша айналысын реттеу шеңберінде қабылданады.
 
==Металл беріктігі==
{{main|Металл беріктігі}}
Металл беріктігі – металдардың белгілі бір жағдайлар мен шектерде қандай да бір әсерлерді ''(түскен жүктемелер, әр түрлі [[температура|температуралық]], [[Магнит өрісі|магниттік]], [[Электр Өрісі |электрлік]], т.б. өрістер, әркелкі кебу немесе ісіну, физикалық-химиялық процестердің дененің әр түрлі бөлігінде әркелкі өтуі, т.б.)'' бұзылмай қабылдау қасиеті.
 
Line 133 ⟶ 142:
 
==Металл құралымдар==
{{main|Металл құралымдар}}
Металл құралымдар – әр түрлі металдардан (көбінесе [[болат|болаттардан]]) жасалған құрылыстық заттар. Металл құралымдардың әрі берік, әрі жеңіл түрлері де болады. Жеңіл алюминий қорытпаларынан жасалған құралымдарды пайдаланудың маңызы зор. Олар жеңіл, [[коррозия|коррозияға]] төзімді, оңай өңделеді әрі әсемдік береді.
Металл құралымдар – әр түрлі металдардан (көбінесе [[болат|болаттардан]]) жасалған құрылыстық заттар. Металл құралымдардың әрі берік, әрі жеңіл түрлері де болады. Жеңіл алюминий қорытпаларынан жасалған құралымдарды пайдаланудың маңызы зор. Олар жеңіл, [[коррозия|коррозияға]] төзімді, оңай өңделеді әрі әсемдік береді.
 
[[Сурет:Eiffelturm1.jpg|right|200px|thumb|Эйфелев мұнарасы]]
Металл құралымдар зауыттарда дайындалады да құрылыс алаңында құрастырылады. Оларды басқадай құрылыс материалдарымен аралас пайдалануға (мысалы, [[темір]]-[[бетон]]) болады. Металл құралымдар [[ғимарат|ғимараттар]] мен басқадай құрылыстарда ([[мұнара]], [[көпір]] салу, т.б.) кеңінен пайдаланылады. Пайдалану мақсаттарына қарай олар әр түрлі болып, басым көпшілігі табақ темір түрінде пайдаланылады.<ref>Химия: Усманова М. Б., Сақариянова Қ. Н. Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық, 2-басылымы, өңделген, толықтырылған. - Алматы: Атамұра, 2009. - 288 бет. ISBN 9965-34-929-0</ref>
==Пайдаланылған әдебиет==
<references/>
{{Chem-stub}}
{{wikify}}
 
[[Санат:Оқулық]]
[[Санат:Химия]]
[[Санат:Химиялық элементтер]]
{{Link GA|ja}}
 
[[af:Metaal]]
[[an:Metal]]
[[ar:فلز]]
[[arz:معدن]]
[[az:Metal]]
[[be:Метал]]
[[be-x-old:Мэтал]]
[[bg:Метал]]
[[bn:ধাতু]]
[[br:Metal]]
[[bs:Metal (hemija)]]
[[ca:Metall]]
[[chr:ᎠᎾᎦᎵᏍᎩ ᎦᏂᏱᏍᎩ]]
[[cs:Kovy]]
[[cv:Металл]]
[[cy:Metel]]
[[da:Metal]]
[[de:Metalle]]
[[el:Μέταλλα]]
[[en:Metal]]
[[eo:Metalo (fiziko)]]
[[es:Metal]]
[[et:Metallid]]
[[eu:Metal]]
[[fa:فلز]]
[[fi:Metalli]]
[[fiu-vro:Metal]]
[[fo:Metal]]
[[fr:Métal]]
[[ga:Miotal]]
[[gan:金屬]]
[[gd:Meatailt]]
[[gl:Metal (material)]]
[[glk:فلز]]
[[gn:Kuarepoti]]
[[hak:Kîm-su̍k]]
[[he:מתכת]]
[[hi:धातु]]
[[hif:Dhaatu]]
[[hr:Kovine]]
[[ht:Metal]]
[[hu:Fémek]]
[[hy:Մետաղ]]
[[ia:Metallo]]
[[id:Logam]]
[[io:Metalo]]
[[is:Málmur]]
[[it:Metallo]]
[[ja:金属]]
[[jbo:jinme]]
[[jv:Logam]]
[[ka:ლითონები]]
[[kn:ಲೋಹ]]
[[ko:금속]]
[[ks:دھات]]
[[ku:Lajwerd]]
[[kv:Кӧртулов]]
[[la:Metallum]]
[[lb:Metall]]
[[lmo:Metal]]
[[lt:Metalai]]
[[lv:Metāli]]
[[mg:Metaly]]
[[mk:Метал]]
[[ml:ലോഹം]]
[[mn:Металл]]
[[mr:धातू]]
[[ms:Logam]]
[[nds:Metall]]
[[nds-nl:Metaal]]
[[ne:धातु]]
[[nl:Metaal]]
[[nn:Metall]]
[[no:Metall]]
[[nrm:Méta]]
[[oc:Metal]]
[[pl:Metale]]
[[pnb:دعات]]
[[pt:Metal]]
[[qu:Q'illay]]
[[ro:Metal]]
[[ru:Металлы]]
[[rue:Ков]]
[[scn:Mitallu]]
[[sco:Metal]]
[[sh:Metal (hemija)]]
[[simple:Metal]]
[[sk:Kov]]
[[sl:Kovina]]
[[sn:Simbi]]
[[sq:Metalet]]
[[sr:Метал]]
[[su:Logam]]
[[sv:Metall]]
[[sw:Metali]]
[[ta:உலோகம்]]
[[te:లోహాలు]]
[[th:โลหะ]]
[[tl:Metal]]
[[tr:Metal]]
[[ug:مېتال]]
[[uk:Метали]]
[[ur:دھات]]
[[vep:Metall]]
[[vi:Kim loại]]
[[war:Metal]]
[[yi:מעטאל]]
[[zh:金属]]
[[zh-classical:金屬]]
[[zh-min-nan:Kim-sio̍k]]
[[zh-yue:金屬]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Металдар» бетінен алынған