Жыландар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Боттың үстегені: as:সাপ
ш r2.7.3) (Боттың үстегені: tg:Мор; косметические изменения
1-жол:
{{Taxobox
| name = Жыландар
| fossil_range = [[Early Cretaceous]] – [[Holocene|Recent]], <br />{{Fossil range|112|0|earliest=125|latest=|PS=}}<br />
| image = Coast Garter Snake.jpg
| image_width=250px
27-жол:
Аяқтары жоқ, тек айдаhарда, ұршық тәрізді жыландарда, соқыр жыландарда, бүрме ауызды жыландардың кейбір түрлерінде ғана жамбас белдеуінің қалдығы мен артқы аяқтарының тырнақ тәрізді жұрнағы сақталған. Иық және жамбас белдеулерінің болмауына байланысты омыртқа жотасы бөлімдерге анық жіктелмеген: қысқа әрі жуан жыландарда омыртқасының саны – 141, ал ұзын әрі жіңішкелерінде – 435-ке жетеді. Жыландар жылына 2 – 4 мәрте түлейді. Сыдырық (жыланның түлеген эпидермис қабығы) тұтастай түседі. Тіршілік ететін ортасына сәйкес реңі алуан түрлі келеді.
 
Жыландар [[Жер (ғаламшар)|Жер]] шарына кең тараған (тек [[Антарктида|Антарктидада]]да ғана кездеспейді), 3 мыңға жуық түрі белгілі. Олар 12 тұқымдасқа бірігеді. Ең көбі – [[сарыбас жыландар]], олардың 1500-дей түрі бар. Қазақстанда 5 тұқымдасқа жататын: [[соқыр жыландар]] (1 түрі), [[айдаhарлар]] (2 түрі), [[сарыбас жыландар]] (12 түрі), [[сұржыландар]] (2 түрі), [[бозша жыландар|бозша жыландардың]]дың (1 түрі) 18 түрі белгілі. Жыландардың көпшілігі құрлықта, әдетте, қалың шөп өскен жерлерде, ағаш басында, шөлді аймақтарда, кейбір түрлері тұщы сулар мен теңіз-мұхиттарда тіршілік етеді.
 
Жыртқыш түрлері [[тышқантәрізділер|тышқантәрізділермен]]мен, [[бақалар|бақалармен]]мен, [[омыртқасыздар|омыртқасыздармен]]мен қоректенеді. Жылына бір рет көбейеді. Көпшілік жыландар жұмыртқа ([[қарашұбар жыландар]], [[гюрзалар]], т.б) салады, ал кейбіреулері ([[сұржыландар]], [[бозша жыландар]], т.б.) тірі туып көбейеді. Жеке дара немесе топтанып (мысалы, сұржыландар) қыстайды. Топтанып қыстайтын түрлерін халық «ордалы жыландар» деп атайды. Жылан зиянды кеміргіштер, моллюскілер және жәндіктермен қоректеніп пайда да келтіреді. Кейбір түрлерінің терісі әсемдік бұйымдар, еті тамақ жасау үшін, ал уы медицинада қолданылады.
 
Денесі ұзыншақ, 8 см ден 10 м, (айдахар), мүйізді қалқанша және қабыршақтарымен қапталған. Омыртқа саны әртүрлі, 141 ден 435 дейін., (opmauta 200). Кеуде сүйегі жоқ, дене омыртқалары жылжымалы қабырғаларымен қосылған. Көздері бірігіп кеткен мөлдір қабықпен қапталған Сыртқы құрақ тесігімен дауылпаз жарғағы жоқ. Ұзын тілінің ұшы айр Бас сүйектері бір-бірімен жұмсақ жалғамаларымен қосылған. Соның нәтижесінде жылан ірі жануарларды аузын кең керіп жұта алады. Тістері өткір, жіңішке, артқа қарай майысқан. Улы жыландардың жоғарғы улы тістері бар. Олардың қуыс у келетін өзегі болады. Өкпесі біреу. Қуығы жоқ. Аталықтарының копулятивтік мүшесі құйрығының түбінде тері астына орналасқан. Жылына бірнеше рет түлейді.
53-жол:
 
[[Санат:Жыландар| ]]
 
{{Link GA|no}}
{{Link FA|nl}}
{{Link FA|zh}}
{{Link GA|no}}
 
[[af:Slang]]
Line 173 ⟶ 174:
[[ta:பாம்பு]]
[[te:పాము]]
[[tg:Мор]]
[[th:งู]]
[[tl:Ahas]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Жыландар» бетінен алынған