Жапырақ: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Arystanbek (талқылау | үлесі) 2.135.79.210 (талқылауы) істеген нөмір 1216591 түзетуін жоққа шығарды |
|||
3-жол:
Жапырақтың мөлшері әр түрлі болады. Мысалы, шөптесін өсімдіктерде 3 — 10 см-дей, банан жапырағының ұзындығы 1 — 5 м, ені 40 — 50 см, [[цейлон]] пальмасы жапырағының ұзындығы 10 — 20 м, ені 12 м-ге дейін. Жапырақтың сыртқы құрылысы — Жапырақ тақтасынан (алақанынан) және сағақтан тұрады. Жапрақтың кеңейген жері — тақтасы, ал сабаққа бекінетін жіңішке бөлігі — сағағы деп аталады. Сағақсыз жапырақтар да болады. Сабақ буынынан тармақталған сағақты бір жапырақ өсіп шықса — жәй Жапырақ деп аталады, олардың пішіндері әр түрлі болады, мысалы, қарағайдың, шыршаның ''Жапырақты'' — қылқан, ине, астық тұқымдастарында — таспа; көк теректе — дөңгелек тәрізді. Бір сағаққа бірнеше жапырақ орналасса — күрделі ''Жапырақ'' деп аталады. Бұлар да әр түрлі болады: үшқұлақты күрделі ''Жапырақ ([[беде]], [[соя]])''; саусақ салалы күрделі Жапырақ (''[[атбас талшын]], [[қарасора]], [[қазтабан]], т.б.''); қауырсын тәрізді күрделі ''Жапырақ'', ал бұл жұп қауырсынды (''[[асбұршақ]], [[ноғатық]],'' т.б.), тақ қауырсынды (қызыл мия, итмұрын, шетен, грек жаңғағы, т.б.) болып бөлінеді. Жапырақ тақтасының анатомдық құрылымы — оның қандай қызмет атқаратынын анықтайды. ''Жапырақ'' тақтасын екі жағынан да жұқа қабықшамен қапталған эпидермис жауып жатады. [[Эпидермис]]тің астында борпылдақ ұлпа — [[мезофилл]] болады. Сонымен қатар бұл ұлпаның клеткаларында фотосинтезге және өсімдіктің тыныс алуына қатысатын [[хлоренхима]] бар.<ref name=bi1>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: [[Биология]] / Жалпы редакциясын басқарған профессор Е. Арын – [[Павлодар]]: [[2007]] - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3</ref>
== Жапырақ құрылысы ==
[[Сурет:1 Каштана лист VizuIMG 2024.JPG|thumb]]
Жапыраққа беріктілік, серпімділік қасиет беретін, оның “''қаңқасын''” құрайтын талшықтар жапырақ жүйкесін құрайды. ''Жапырақ'' жүйкесінің құрамында әр түрлі клеткалардан құралған негізгі өткізгіш ұлпа — ''ксилема''; өсімдікте органиктер заттарды таситын және өсімдіктің арнайы мүшелерінде (жер асты тамырында, өсу нүктесінде, жемісі мен дәнінде, т.б.) қор жинауға қатысатын түтікті-талшықты күрделі ұлпа — [[флоэма]] болады. Жапырақ сағағынан тақтасына қарай жалғасып жатқан өткізгіш шоқтар — орталық жүйке деп аталады, ал одан жан-жаққа таралған жанама жүйкелердің орналасуына қарай жүйкелену бірнеше типке бөлінеді: қауырсын тәрізді торлы жүйкелену — орталық жүйкенің жан-жағын жанамалап жатуы (тал, терек, алма, алмұрт, шие, т.б.); ''саусақ салалы жүйкелену'' — негізгі орталық жүйке бір жерден басталып, жапырақ жиегіне дейін саусақ тәрізді салаланып таралуы ([[үйеңкі]], [[бегония]], т.б.); параллель (қатарласа) жүйкелену — талшықтар жапырақтың ұшына қарай қатарласа созылуы (барлық астық тұқымдастары), доғалы жүйкелену — талшықтар екі жаққа тең бөлініп, жапырақтың орта жеріне жақындаған сайын доға сияқты иіледі де, ұшына жеткенде бір-бірімен қайта қосылады ([[інжугүл]], [[жолжелкен]]).
== Өсімдік жапырағы ==
| |||