Оңтүстік Африка Республикасы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Қазіргі ОАР жерін адамдар көне тас дәуірінен бастап мекендеген. Негізгі халқы [[готтентоттар]] мен [[бантулар]]. Бірақ олардың ежелгі және орта ғасырлар тарихы жөніндегі деректер жоқтың қасы. 15 ғасырда португалдықтар, испандықтар және голландықтар жергілікті халықпен сауда қатынастарын орнатты. Еуропалықтар арасынан бұл аймақты отарлауды голландықтар мен ағылшындар бастады. Голландық Ост-Үнді компаниясы 1652 ж. Кап отарын құрды. 18 ғасырдың 70-жылдарынан бастап Голландия мен Франциядан бұл жерге көптеген келімсектер қоныстанып, жергілікті халықтарды қанау арқасында байи түсті. Олардың ұрпақтары бурлар, 19 – 20 ғасырларда африканерлер деп аталды. Оңтүстік Африка аймағына талас 18 ғасырдың аяғында ағылшындардың пайдасына шешілді. 1806 ж. Кап отары ағылшындардың иелігіне өтті. 1838 ж. бурлар зулулардың жерін басып алып, Наталь Республикасын құрды. 1843 ж. Натальды ағылшындар өздеріне бағындырды. 19 ғасырдың жартысында бурлар екі ірі мемлекет – Трансвааль және Ерікті Қызғылт Республикаларын жариялады. Оларды [[Англия]], [[Германия]] және Ресей мойындады. [[Ұлыбритания]] 19 ғасырдың 70-жылдары бурларды жаулауға кірісіп, нәтижесінде 1902 жылы Трансвааль мен Ерікті Қызғылт республикалары ағылшын отарына айналды. Еуропалықтардың Оңтүстік Африкаға ағылуына 19 ғасырдың 60 – 70-жылдары ашылған алмас, алтын қорлары себеп болды. Шетел компаниялары африкандықтарды қазба жұмыстарға, жол салуға пайдаланды, оларды арнайы аудандарға (резервацияларға) зорлықпен шоғырландырды. 1910 жылы Ұлыбритания отарларын біріктіріп, Оңтүстік Африка Одағын ([[ОАО]]) құрып, ол доминион құқығын алды. ОАО-да басқа жерлерде кездеспейтін нәсілшілдік және апартеид тәртібі орнатылды. Жергілікті африкалықтардан шыққан зиялылар мен ақсүйектер өкілдері 1912 жылы қаңтарда Оңтүстік-Африкалық түземді ұлттық конгресті ұйымдастырып, ол кейін Африка Ұлттық конгресі (АҰК) болып аталды. 1-дүниежүзілік соғыс кезінде ОАО-ның экономикасы алға басып, монополистік топтар құрылды. Соғыс кезінде Ұлыбританияны қолдаған ОАО немістердің бұрынғы отары болған Оңтүстік-Батыс Африканы (қазіргі [[Намибия]]ны) басқарып, соғыстан кейін елде ұлт-азаттық қозғалыс басталды. 1920 жылы кәсіподақтар бірлестіктері, 1921 жылы Оңтүстік Африка коммунистік партиясы құрылды. 1924 – 1933 жылы жергілікті үкімет нәсілшілдік және апартеид тәртібін одан әрі жалғастырды. 2-дүниежүзілік соғыс жылдары ОАО Ұлыбритания жағында соғысқа қатысты. Соғыс кезінде ОАО-да өндіріс салалары дамып, экономика көтерілді. [[АҚШ]] капиталы Англия капиталын ығыстырды. 1961 жылы Оңтүстік Африка Республикасы жарияланып, ел Британ Достастығынан шықты. 1976 – 1978 жылы нәсілшілдікке қарсы ереуілдер күшейді. 1979 жылы үкімет кәсіподақтардың қызмет істеуіне рұқсат берді, қара нәсілдердің жұмысқа орналасуына мүмкіндік беретін жаңа заңдар қабылданды. 1984 жылы жаңа конституция бекітіліп, президенттік билік енгізілді. Парламентте еуропалықтар, үндістер, түрлі-түстілер палаталары құрылды. Бірақ жергілікті халық құқықсыз жағдайда қалды. Бұған қарсылық ретінде АҰК 1983 жылы Біріккен демократиялық майдан (БДМ) құрды. Елде жаппай ереуілдер басталды. 1988 жылы Бота үкіметі биліктен кетті. 1989 жылы Францияда де Клерк президент болды. 1993 жылы ОАР-дың жаңа Конституциясы қабылданды. 1994 жылы 27 сәуірде өткен сайлауда АҰК партиясы жеңіске жетіп, 9 мамырда Ұлттық Ассамблея Н.Манделаны ОАР-дың президенті етіп сайлады. 1999 жылы маусымда елде жаңа президенттік сайлау өтті.

[[diq:AfrikaAfrikaya Veroci]]