Гүлді өсімдіктер: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Arystanbek (талқылау | үлесі) ш bad link repair using AWB |
|||
1-жол:
'''Гүлді өсімдіктер''' , жабық тұқымдылар (''Magnolіophyta'' немесе ''Angіospermae'') – өсімдіктердің ең жоғарғы тобы. Бұлардың ашық тұқымдылардан айырмашылығы – тұқым [[бүршігі]] жатын ішінде жетіледі. Гүлді өсімдіктер барлық құрлықта өседі, суда кездесетін түрлері де бар. Биікте бірнеше мм-ден (балық оты) 150 м-ге (эвкалипт) дейін, шырмауықтар 200 м-ден асады. Олардың жалпы морфологиялық, анатомиялық, эмбриолиялық белгілері ұқсас болғанымен, өсімдіктердің тіршілік ортасының жағдайларына бейімделуіне байланысты кейбір мүшелерінің өзгеріп не тіпті жойылып кеткендері бар. [[Палеоботаникалық]] деректер бойынша алғашқы Гүлді өсімдіктер мәңгі жасыл жапырақтары, қос жынысты гүлдері бар, ағаш тәрізді өсімдіктер болған. Гүлді өсімдіктердің ең көп тараған уақыты – бор кезеңінің аяғы. Гүлді өсімдіктердің Жер шарына кең таралуына олардың құрғақшылыққа төзімді вегетативті органдарының болуы, қолайсыз климаттық жағдайда өсуге бейімділігі, негізінен, жәндіктер арқылы тозаңдануы, тұқымдары мен жемістерінің жануарлар арқылы таралуы себеп болған. Қазір Гүлді өсімдіктерді [[даражарнақтылар]] және [[қосжарнақтылар]] деп 2 класқа бөледі. Олардың 450 тұқымдасқа бірігетін 12,5 мың туысы және 250 мыңнан астам түрлері белгілі. Қазақстанда 125-тей тұқымдасы, 1000-нан астам туысы, 6000-дай түрі кездеседі. Гүлді өсімдіктердің ең ірі тұқымдастары: [[астық]], [[бұршақ тұқымдастар]], [[күрделігүлділер]], [[еріндігүлділер]], т.б.; Гүлді өсімдіктердің қатарына тағамдық ([[пияз]],[[
[[Гүл]] тек жабық тұқымды өсімдіктерде ғана түзілген. [[Аталық
[[Сурет:Magnolia.jpg|300px|Магнолия|thumb]]
Жабық тұқымдылардың [[гүл]]дері бірінен-бірі мөлшері, пішіні, түсі және құрылысы бойынша ерекшеленеді. Бір жабық тұқымдылардың [[гүл]]дері желмен тозаңдануға, ал екіншілері [[бунақденелілер
Сонымен, ұрықтанған жұмыртқа [[жасуша]]дан ұрық пайда болады. Орталық [[жасуша]] екінші аталық жыныс [[жасуша]]сымен қосылып, ұлғайтып - эндосперм түзеді. Онда ұрыққа қажетті қор заттары жиналады. Тұқым бүршігінен - [[тұқым]], ал жатынның қабырғаларынан жемісқап түзіледі.
Қазіргі кездегі [[жабық тұқымдылар
[[Сурет:Amborella trichopoda (3173820625).jpg|200px|thumb|left]]
[[Жабық тұқымдылар
Жабық тұқымдылардың өте биік, сондай-ақ өте аласа түрлері де кездеседі. [[Жабық тұқымдылар
[[Гүл]]ді өсімдіктердің табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы орасан зор. Өсімдіктер - адамға тамақ өнімдерін береді және ауыл шаруашылық жануарларына қажетті жемшөп қоры. Олар шикізат ретінде өндірістің әр түрлі салаларында қолданылады.
[[Гүл]]ді өсімдіктердің халық шаруашылығында және ғылыми [[
Ауыл және халық шаруашылығының әр түрлі салаларының дамуына байланысты, өсімдік өнімдеріне сұраныс артып келеді. Мұның өзі адамның табиғат байлығын зерттеуге белсенді түрде кірісуіне жол ашады. Мәдени өсімдіктердің қазіргі кездегі түрлерінен де түсімділігі жоғары жаңа іріктемелер шығарылуы қажет.
21-жол:
==Гүлді өсімдіктердің топтарға бөлінуі==
[[Гүл]]ді өсімдіктердің алуан түрлілігі таң қаларлықтай. Осы көп түрлілікті бір жүйеге келтіру мақсатында [[Ботаника|ботаниктер]] [[өсімдіктер
[[Өсімдіктер
Құрылымы, тіршілік етуі жағынан бірдей және өз ата-енелеріне ұқсас, жеміс беретін, ұрпақ түзе алатын дарақтар бір түрге жатқызылады.
Дүние жүзі ботаниктерінің жүргізген зерттеулері нәтижесінде, [[гүл]]ді өсімдіктердің шамамен 250 мыңдай сан алуан түрі белгілі. Сонымен бірге ботаник-ғалымдар ғылымға бұрын белгісіз болып келген [[өсімдіктер
Құрылысы жағынан ұқсас түрлер туысқа біріктіріледі. Мысалы, ермен жусан мен дермене жусан бір туыстық — жусанның түрлері. Бұл туысқа тағы да көптеген басқа түрлер жатады. Әр тілде бір өсімдіктің өзін әр түрлі атайды. Соған байланысты ғалымдар өсімдіктердің латын тіліндегі ғылыми аттарын енгізді. Өсімдіктердің латын тіліндегі аттары дүние жүзі ботаниктерінің барлығына түсінікті.
35-жол:
Тұқымдастардың әрқайсысын қандай да бір класқа жатқызады. [[Гүл]]ді өсімдіктерді [[даражарнақтылар]] класы және [[қосжарнақтылар]] класы деп екіге бөледі. Өсімдіктің қай класқа жататынын оның ұрығының, тұқым жарнағының санына қарай анықтайды. Бірқатар өсімдіктердің жапырақтарының жүйкеленуі мен пішіні, тамыр жүйесінің типтері де негізгі белгілерге жатады.
Тұқымында екі тұқым жарнағы болатын [[гүл]]ді өсімдіктер [[косжарнактылар]] класына жатады. [[Гүл]]ді өсімдік түрінің 75%-ы қосжарнақтылар болып есептеледі. Бұлар шөп, бұта, ағаш түрінде барлық жерлерде кездеседі. [[Қосжарнақтылар
{{stub}}▼
{{wikify}}
== Пайдаланған әдебиет==
<references/> Қазақ энциклопедиясы
[[Санат:Ботаника]]
▲{{stub}}
|