Орда Ежен хан: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Орда-Ежен, Орда Эджен, Орда-Ичжен, Орду, Орда хан, Ордана''' (''туылған жылы белгісіз – 1253 жылы дүниеден озған'') – [[Ақ Орда]] мемлекетінің негізін қалаған хан (''1226 – 1253''), қолбасшы [[Шыңғыс хан]]ның немересі, [[Жошы хан]]ның үлкен ұлы, қазақ хандарының арғы атасы. Орда-Ежен ''1236 – 1242 жылы'' [[моңғол]]дардың батысқа жасаған барлық жорықтарына белсене қатысты. [[Жошы ұлысы]] екі қанатқа бөлінгенде сол қанатын Орда-Ежен, оң қанатын [[Бату]] басқарған. Осының негізінде ''13 ғасырдың ортасында'' әскери-саяси иеліктер қалыптасып, соңынан олар дербес мемлекеттерге айналды. Жошы ұлысының сол қанатын билеген Орда-Ежен інілерімен қосылып [[Алтын Орда]] құрамына енетін, ішкі-сыртқы саясаты тәуелсіз Ақ Орда мемлекетін құрды. [[Рашид әд-Дин]] '''Алтын Орда''' мен '''Ақ Орда''' жөнінде олар бір-бірінен өте алыста жатты және өзара тәуелсіз ұлыстар болды деп жазды. Алғашында Орда-Ежен өзінің ордасын әкесі Жошының орталығына жақын жердегі [[Ертіс өзені]]нің жағалауына жайғастырды. Дегенмен, ''1246 жылы'' [[П.Карпини]] [[Моңғолияғ]]а бара жатқан сапарында оның ордасы [[Алакөл]] маңында болды деп көрсетеді. Орда-Ежен өз беделінің күштілігіне қарамастан әкесінің орнына інісі Батудың Алтын Орда тағына отыруын қолдады. [[Қарақорымда]] [[Күйікті ұлы]] хан көтерген құрылтайға Жошы әулетінің атынан қатысты. Осы жиында Шыңғыс хан ұрпақтарының үлкендері ретінде [[Мөңке]] екеуі бірігіп, көтеріліске шыққандардың ісін тексеріп, жазаға тартты. Орда-Еженнің саяси рөлі тек Жошы ұлысында ғана емес, бүкіл моңғол [[империя]]сында да жоғары болды. [[Рашид әд-Диннің]] айтуы бойынша, Алтын Орда билеушісі ресми түрде Бату болғанымен, Мөңке хан Шыңғыс хан империясының атынан өзі шығарған үкімдері мен жарлықтарында Орда-Еженнің атын Батудан бұрын қойған. ''Орда-Ежен өлген соң оның орнына төртінші ұлы'' [[Күнқыран]] келді.<ref>Қазақ Энциклопедиясы, VII- том; Ускенбай К., Восточный Дашт-и Кыпшак в ХІІ – первой трети XV вв. Из истории Ак Орды // Вопросы истории Казахстана. ч.3, А., 2002; Қинаятұлы З., Қазақ мемлекеті және Жошы хан, Аст., 2004.</ref>

== Пайдаланған әдебиет==