Климатология: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш Боттың үстегені: lv:Klimatoloģija |
ш r2.7.3) (бот изменил: tr:İklim bilimi на tr:İklimbilim; косметические изменения |
||
1-жол:
[[Сурет:Climate map.gif|thumb|500px| alt=A.| ''Климат картасы''.]]'''Климатология'''(''климат'' және ''logos'' – ілім) – [[климат]] және оның типтері, қалыптасуы, [[жер]] бетінде таралуы және [[уақыт]] бойынша өзгеруі туралы ғылым. [[География]] ғылымдары жүйесіне кіреді. [[Климат]] қалыптастырушы процестердің табиғаты геофизизикалық болғандықтан, Климатология геофизизикалық ғылым ретінде метеорологиямен тығыз байланысты. Кейде климатологияны [[метеорология]]ның географилық бөлімі ретінде қарастырады. Көп жылдық метеорологиялық бақылау деректерін статистикалық өңдеуден алынған климат типтері және олардың Жер шарында таралуы туралы нақты материалдар климатографияның (климат және грек. ''grapho'' – жазамын, сипаттаймын) мазмұны болып табылады.
== Климатология түрлері ==
Климаттың түпкі тегі мен физикалық жаратылысын '''физикалық климатология''' зерттейді. Физикалық география алдымен жер беті мен атмосфераның жылу және су теңдестіктері және олардың климат қалыптастырушы рөлі туралы ұғымға арқа сүйейді.
9-жол:
== Климат туралы бастапқы көзқарастар ==
''17–18 ғасырлар'''
Климат пен оның заңдылықтары туралы бастапқы көзқарастар [[Ежелгі Грекияда]] қалыптасты. 17–18 ғ-ларда арнаулы құралдардың көмегімен жүргізілген метеорологиялық бақылаулардың негізінде жазылған алғашқы климаттық деректер пайда болды. Ұлыбританияда Э.Галлей, Дж. Хэдли, Ресейде М.В.[[Ломоносов]] алғаш рет атмосфералық айналымның климатқа әсері туралы ойларын айтты.
17-жол:
20 ғасырда тропиктерді, [[Арктика]] мен Антарктиданы, мұхиттарды қамтыған метеорологиялық бақылаулардың жаһандық жүйесі тез өсіп қалыптасты. Климаттық атластар жасалды. 20 ғ-дың ортасына таман Климатологиялық зерттеулер атмосфераның жоғары қабаттарын да қамтыды. Осы кезде климаттың физикалық негізі – Жер беті мен атмосфераның жылу теңдестігі (балансы) туралы ұғым қалыптасты. Атмосф. жалпы айналымның климатты қалыптастырушылық рөлін зерттеу [[КСРО]]-да (Б.П.Алисов, В.А.Бугаев, Т.В.Покровская, С.П.Хромов), Германияда (Г.Флон), Францияда (П.Педелаборд) жүргізілді. 20 ғ-дың 30-жылдарынан ''палеоклиматология'' саласындағы зерттеулер басталды.
== Қазақстанда климатология ==
Қазақстанда климатология саласынан белгілі ғалымдар: Х.Байдал, Х.Ахметжанов, Р.С.Голубев, А.А.Скаков, В.С.Чередниченко, П.Ж.Қожахметов, т.б. зерттеулерін жалғастыруда. Біздің елімізде климатология мәселелерін зерттеумен «[[Қазгидромет]]» республикалық мемлекеттік кәсіпорны, [[Қазақ]] қоршаған орта мен климатының мониторингі ғылыми-зертеу институты, [[ҚазҰУ]]-дың география факультеті, [[ҚР Білім және ғылым министрлігі]]не қарасты география институты айналысады. Климатология саласындағы халықаралық ғылыми және ұйымдастырушылық шаралар дүниежүзүзілік метеорологиялық ұйым, Халықаралық географиялық және геодезиялық одақ және Халықаралық географиялық одақ арқылы жүзеге асырылады. Қазақстанда Климатология мәселелері, негізінен, «Гидрометеорология және экология» (1995 жылдан), ''«ҚазҰУ хабаршысы. Географиялық серия»'' (1991 жылдан) журналдарында басылады.<ref>[[Қазақстан Республикасының Ғылым Энциклопедиясы]]</ref><ref> Қазақ тілі термиңдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: География және геодезия. — Алматы: "Мекгеп" баспасы, 2007. — 264 бет. ISBN 9965-36-367-6</ref><ref> Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Экология және табиғат қорғау/ Жалпы редакциясын басқарған – түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдаламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты А.Қ.Құсайынов.
== Пайдаланған әдебиет ==
<references/>
81-жол:
[[tg:Иқлимшиносӣ]]
[[tk:Klimatologiýa]]
[[tr:
[[uk:Кліматологія]]
[[vec:Climatołogia]]
| |||