Арабтар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
шӨңдеу түйіні жоқ |
Batyrbek.kz (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
{{Infobox Ethnic group
|group =
|image = [[Сурет:Arab infobox.jpg|300px|]]
|caption = <small>[[Philip the Arab]] • [[John of Damascus]] • [[Al-Kindi]] • [[Al-Khansa]] <br /> [[Faisal I of Iraq]] • [[Gamal Abdel Nasser]] • [[Asmahan]] • [[May Ziade]]</small>
|population =
|pop1 = 280,000,000
|region1 = {{flag|Arab League}}
27-жол:
|regions =
|tablehdr =
|languages = [[
|religions = Басым көпшілігі [[Ислам]] дінінде; азшылық ұстанатын діндер ішіндегі ең үлкені: [[Христиан діні]]; өзге де діндер
|related = [[
'''Арабтар ''' (әл-араб) — Солтүстік Африка мен Батыс Азиядағы араб елдері халықтарының үлкен тобы. [[Бахрейн]]де, [[Йордания]]да, [[Ирак]]та, [[Йемен|Йемен Республикасында]], [[Катар]]да, [[Кувейт]]те, [[Ливан]]да, [[БАЭ|Біріккен Араб Эмиратында]], [[Оман]]да, [[Сауд Арабиясы]]нда, Солтүстік Сахарада ([[маврлар]]), [[Египет]]те, [[Ливия]]да, [[Мавритания]]да, [[Марокко]]да, [[Судан]]да, [[Тунис]]те, [[Израиль]]де, [[Палестина]]да, [[Түркия]]да, [[Иран]]да, [[Ауғанстан]]да, [[Индонезия]]да т.б. елдерде тұрады. Араб диаспорасы Батыс Еуропада, Батыс және Оңт. Африкада т.б. елдерде де бар. Жалпы саны 199 млн. адам (1992). [[Араб тілі]]нде сөйлейді. Араб жазуын қолданады. Діні — мұсылман-сунниттер. [[Ислам Діні|Ислам дінінің]] [[шейіт]], [[друз]], [[нусайрит]], [[ибадит]] ағымдарын тұтынатындар, христиан-коптар, [[православие]] дінін ұстанатындар да бар. Шаруалары (феллахтар) егіншілікпен, көшпелі мал шаруашылығымен, бау-бақша өсірумен айналысады. Б.з.б. 2-мыңжылдықтың [[2 ғ.|2 ғ-да]] түйені қолға үйретіп, көшпелі түйе өсірумен шұғылданған. [[Арабия түбегі]]нің [[автохтон]] тұрғындары — [[бәдәуилер]]. Алғашқы араб мемлекеттері — [[Пальмира]] ([[Тадмор]]), [[Набатц]], [[Лихьян]], [[Гассан]], [[Лахм]], [[Кинда]] араб тайпаларын бір [[Этнос|этносқа]] біріктіре алмады. Бірігу [[Ислам Діні|ислам дінінің]] пайда болуымен, Араб халифатының құрылуымен аяқталады. 7 ғ-дың 1-ширегінде Арабтардың көп елді бағындыруына орай “араб” этнонимі тұтас бір халықтың атына айналды. [[19 ғ.|19 ғ-да]] [[Осман империясы]]ның ыдырауы, [[20 ғ.|20 ғ-дағы]] Еуропа отаршылығына қарсы ұлт-азаттық қозғалыс — Арабтардың азат болуына және ұлт болып қалыптасуына тікелей әсер етті.Көшпелі, жартылай көшпелі Арабтардың дәстүрлі баспанасы — ешкі терісі немесе кенептен істелген төрт бұрышты шатыр, отырықшылары каркасты-бағаналы үйлерде тұрған. Шаруалар бір қабатты үй сыртын дуалмен қоршап тастайды. Тұрған жеріне қарай сазбалшықтан, тастан қаланған үйлер, шетеннен тоқылған күркелер де кездеседі. Арабтардың күмбезді діни және қалалық сурет өнері ([[Дамаск]], [[Бағдад]], [[Каир]], [[Кордова]], [[Иерусалим]] т.б.) әлемдік өркениет тарихында соны сипатымен ерекшеленеді. Ұлттық киімдері — кең белдемшелер (фута), басқа орайтын шалмалар, жеңсіз желбегейлер, ұзын көйлектер. Әйелдер жүзік, алқа, білезіктер, мұрын сырға, әшекей салпыншақтар тағады. Бәдәуи әйелдерінде беттерін, алақандарын, табандарын бояп сурет-тыртықтар салу ырымы кездеседі. Әйелдері жүздерін бүркеп жүреді. Бәдәуилердің ұлттық тағамы — түйе сүті, бидай, арпа, тары, жүгері наны, құрма. Отырықшылар әр түрлі ботқаларды, ешкі сүтін, қой ірімшігін, жеміс-жидек, көкөністерді мол пайдаланған. Ислам ережелері бойынша арақ-шарап, шошқа еті — харам. Ораза ұстау — парыз. Арабтардың фольклоры, классикалық поэзиясы мен музыкасы жақсы дамыған. Басты саз аспаптары: [[бубен]], [[барабан]], [[лютня]], бір ішекті ыспалы [[ребаб]]. Мұнай кеніштерінің игерілуі, өнеркәсіптің дамуы, көшпелілердің отырықшылануы, қала тұрғындарының күрт өсуі Арабтар тұрмысын сәулеттендірді. <ref>Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1</ref>
| |||