|
'''Түгіскен'''
*Ауыл. [[Жаңаарқа]] ауданындағы [[Түгіскен ауылдық округі|Түгіскен ауылдық округінің]]нің орталығы. [[Сарысу өзені|Сарысу өзенінің]]нің жағасыңда, Атасу кентінің батысында — 130 кмшақырым, КарағандыҚарағанды қаласының оңтүстік-батысында 340 кмшақырым жерде орналасканорналасқан. Іргесі [[1934]] жылы каланғанқаланған. Округ аумағында 20 ғасырдың 30-жылдарында Коммунар, Түгіскен, [[КаражартасҚаражартас ұжымшары| Қаражартас]], [[Жиделі ұжымшары| Жиделі]], [[Жарық (ауыл)| Жарық]] ұжымшарлары Ұйымдастырылғанұйымдастырылған. [[1962]] жылы біріктіріліп [["Жеңіс" кеңшары]] атанды. Халқының саны 2,1 мың (2005). Жерінің жалпы ауданы — 373,3 мың га. ШаруашылыктыңШаруашылықтың мамандандырылған негізгі бағыттары — асыл түкымдытұқымды койқой зауыты шаруашылығы, жылқы, косымшақосымша — ірі қара өсіру болды. Округтің елді мекендерінде ([[Кенжебай-Самай]], [[Жомарт (ауыл)| Жомарт]], АкбазАқбаз, Талдыеспе), 2 мектеп, ФАП, мәдениет үйі, кітапхана, баскабасқа да мәдени-тұрмыстық мекемелер бар. Түгіскен ауылында асыл тұкымдытұқымды қой шаруашылығымен айналысатын [["Жеңіс" кеңшары| «Жеңіс» АКАҚ]] орналасқан. Түгіскен жерінде [[Жәйрем]], [[Қамысмола]], [[Жомарт кеніштерікеніші|Жомарт орналасканкеніш]]тері орналасқан. Аты аңызға айналған күйші [[Ыкылас ДүкенұлынаДүкенұлы]]на бюст орнатылған. Ауыл баскабасқа да елді мекендермен темір жол, автокөлік жолдары арқылы байланысады. Ауыл «Жеңіс» темір жол стансасы төңірегіне шоғырланған.
*Байырғы қоныс. «Түгіскен» аталуы туралы көне аңызда жаугершілік заманда Абылай хан сарбаздары құрамыңда болып, ерен ерлік көрсеткен Кіші жүздің Тама, Алшын, Жағалбайлы руларының батырлары ел ішінде бейбіт заман орнағаннан кейін ездерінің ата конысына кайта оралуға Абылай ханнан рұқсат сұрағаны, айбынды батырларынан айрылғысы келмеген Абылайдың ең шұрайлы жерден коныс тандап, ірге тебулерін қалағаны, [[Сарысу (өзен)|Сарысу өзенінің]] бойындағы «түгі өскен, осы еңірді біртайпа елдің мекендеп қалғаны» айтылады. Куаң даланың қүйқалы өнірі оңтүстік шығысында Шұбармен шектесіп, онтүстігінде айдыны шалкыған Бозкөл, Каракөлдерді, Кенжебай - Самайдың құмдауыт шүйгінді жазығын қамтып, одан ары Бетпакдалаға Ұласыпұласып жатқан. КазанҚазан теңкерісінен кейін 1928 жылы Түгіскен жерінде [[Сарысу ауданы]] кҰрылдықұрылды. [[1931]] жылдан бастап голощекиндік геноцид салдарынан ел аштыққа душар болған кезендекезеңде, елді аштықтан аман алып қалу максатыменмақсатымен ел ақсакалдарыныңақсақалдарының Ұйғаруыұйғаруы бойынша Түгіскенді мекендеген қалың елдің бір бөлігі оңтүстіктегі астықты өңірге карайқарай үдере көшті. Оңтүстікке бет алған 3 мыңға тарта түтіннінтүтіннің бес жүздейі ғана Шабакты[[Шабақты]] өзеніне аман жетті. Сол үдере көшкен еддіңелдің бас гірегентіреген жерінен Жамбыл облысының [[Сарысу ауданы]] Ұйымдастырылдыұйымдастырылды. Түгіскенді мекен егіпетіп қалған аз ғана ел [[1934]] жылы ЖаңааркаЖаңаарқа ауданына қосылды. Түгіскен ауылдық кеңесі кұрылдықұрылды. Түгіскен ауылдық кеңесінің тұңғышытұңғыш төрағасы болып Өмірәлі КалжановҚалжанов сайлаңды. ҮжымдастыруҰжымдастыру науқаны кезеңінде Түгіскен ауылдық кеңескеңесі өңірінен Коммунар, Жаңатілек, Түгіскен, КаражартасҚаражартас (Жеңіс), Қарсыадыр, Тасжарған Ұжымшарларыұжымшарлары құрылды. 50-жылдардың басыңда Ұжымшарлардыұжымшарларды ірілеңдіру науқаны тұсында Түгіскен ауылдық кеңесі карамағындағықарамағындағы Коммунар, Түгіскен, Жеңіс атты үш Ұжымшарұжымшар біріктіріліп, "Жеңіс" Ұжымшарыұжымшары, 1962 жылдан «Жеңіс» кеңшары, [[1986]] жылдан «Женіс» асыл тұкымды қой кеңшары, 1991 жылдан «Жеңіс» асыл тұқымды қой зауыты, 1995 жылдан «Жеңіс» АКАҚ атанды.<ref>Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5</ref>
==Пайдаланған әдебиет==
|
