Мұхаммед: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
1-жол:
{{Ислам пайғамбарлары}}{{Infobox person
| honorific_prefix = Пайғамбар
| name = Мұхаммад ({{script|Arab|ﷺ}}; Аллаһтың оған салауаты мен сәлемі болсын)
| honorific_suffix = <small>Пайғамбар, Елші.</small>
| image = Mohammad SAV.svg
| image_size =
| caption =
| birth_name =
| birth_date = {{Birth date|570|04|26|df=y}}
| birth_place = [[Мекке]]
| death_date = {{Death date and age|632|06|08|570|04|26|df=y}}
| death_place = [[Медине|Йасриб]]
| death_cause =
| body_discovered =
| resting_place =
| known =
| nationality =
| other_names =
| ethnicity = [[Арабтар|Араб]]
| religion = [[Ислам]]
| spouse =
| parents =
| children =
| relatives =
| module =
}}
{{Ислам}}
'''Мұхаммед''' ({{script|Arab|ﷺ}}) ({{lang-ar|محمد}}, 570, [[Мекке]] — 632 маусымның 8, [[Медине|Мәдине]])<ref>«Сөзсіз, Аллаһ Тағала және Оның періштелері әрдайым пайғамбарға салауат етеді. Ей, иман еткендер! Сендер де Оған (Мұхаммедке) салауат айтып, жан-дүниелеріңмен сәлем жолдаңдар!» - [[Құран|әл-Құрʾан]], [[Әл-Ахзаб сүресі]], 56-аят</ref> — [[Ислам]] дінінің [[пайғамбар]]ы, [[Мекке|Мекке қаласында]] туылған, Бану Хашим тайпасынан шыққан. [[Аллаһ]]ның соңғы елшісі, тура дінді насихаттаушы, әділеттің көркем мінезділіктің нышаны және үлгісі боп табылады. Бұған қоса – соңғы пайғамбар‚ [[мұсылман]]дар түсінігінде тек [[арабтар]]дың пайғамбары ғана емес, жалпы адамзатқа келген биік адамгершілік, ахлақтық ғибраттың үлгісі.<ref>[[Unicode]]-та арнайы «Muhammad» [[лигатура]]сы бар: U+FDF4 {{script|Arab|ﷴ}}</ref><ref name=Goldman>{{cite book|title=Believers: spiritual leaders of the world|author=Elizabeth Goldman|year=1995|publisher=Oxford University Press|pages=63}}</ref>
Пайғамбарлық 40 жасында келген. 63 жасында қайтыс болған. Мұхаммед ({{script|Arab|ﷺ}}) есімі «мақталатын», «мақтауға лайықты» деген мағынаны білідіреді.<ref>{{cite web|author=Dan McCormack|title=Online Etymology Dictionary|publisher=Douglas Harper|accessdate=August 14|accessyear=2006|url=http://www.etymonline.com/index.php?term=Muhammad}}</ref> Исламда Мұхаммед ({{script|Arab|ﷺ}}) басқа да [[Нәби]] (Пайғамбар) және Расул, Мустафа, Маһмуд, Башир (Елші), Надир (Ескертуші), Мудаккир (Еске салушы), Шахид (Куә), Да'и (Аллаһқа жақындатушы) есімдерімен белгілі. [[Құран]]да Мұхаммед ({{script|Arab|ﷺ}}) кейде «Ахмад» деп те аталады. ({{cite quran|61|6|style=nosup|expand=no}} сүресі) ({{lang-ar|أحمد|"одан да мақтауға лайықты"}})
Мұхаммед ({{script|Arab|ﷺ}}) пайғамбардың аты аталғаннан кейін немесе жазылғаннан кейін артынша әрдайым «Салла Ллаху алейхи уа салләм» ({{lang-ar|صلى الله عليه وسلم}}) — яғни, Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын» деп айтылады.
== Өмірбаяны ==
<!-- BEGIN TIMELINE -->
{| align="right" width="25%" style="border:1px solid #ddd; margin:0 0 1em 1em; padding:0 0 1em 1em; vertical-align:right; font-size:80%;"
!colspan="2" align="center"|<span style="font-size:1.25em;">Мұхаммедтің ({{script|Arab|ﷺ}}) жылнамасы</span>
|-
|colspan="2" align="center"|<span style="font-size:smaller;">Мұхаммедтің ({{script|Arab|ﷺ}}) өміріндегі маңызды оқиғалар мен мекендер
|-
|align="right">|569
|Әкесі Абдуллаһтың қайтыс болуы
|-
|align="right">|570
|Дүниеге келу ықтимал күн-айы: [[сәуірдің 20]], [[Мекке]]
|-
|align="right">|576
|Анасы Әминаның қайтыс болуы
|-
|align="right">|578
|Атасы Абд әл-Муталибтың қайтыс болуы
|-
|align="right">|583
|Сауда жасау мақсатымен [[Сирия]]ға сапары
|-
|align="right">|595
|[[Хадиша]]мен кездесуі, кейін үйленуі
|-
|align="right">|610
|Құранның 1-ші аяттарының түсуі
|-
|align="right">|610
|[[Пайғамбарлық]]тың берілуі
|-
||align="right">|610
|[[Пайғамбарлық]]тың берілуі
|-
|align="right">|613
|[[Дағуат|Исләм уағызын]] ашық күйде жұрт арасында жүргізе бастайды
|-
|align="right">|614
|Меккеде мұсылмандарды қинай бастайды
|-
|align="right">|615
|Мұсылмандардың [[Ефиопия]]ға қоныс аударуы
|-
|align="right">|616
|[[Бану Хашим]] тайпасының бойкоты басталады
|-
|align="right">|618
|[[Медине]]ны мүшріктер қоршайды. Хандак шайқасы
|-
|align="right">|619
|Бану Хашим тайпасының бойкоты аяқталады
|-
|align="right">|619
|Қайғы жылы: [[Хадиша|Хадиша анамыз]] бен [[Әбу Тәліп]]тің дүниеден өтуі
|-
|align="right">|620
|[[Исра мен Миғраж]]
|-
|align="right">|622
|Мәдинеге көшеді ([[Хижра]])
|-
|align="right">|624
|[[Бадр шайқасы]]: мұсылмандар меккеліктерді жеңеді
|-
|align="right">|624
|[[Бану Қайнуқа]]ның қуылуы
|-
|align="right">|625
|[[Ухуд шайқасы]]: мұсылмандар меккеліктерден жеңіледі
|-
|align="right">|625
|[[Бану Надир]]дің қуылуы
|-
|align="right">|627
|[[Ордағы шайқас]]
|-
|align="right">|627
||[[Бану Қурайза]]ның құрауы
|-
|align="right">|628
|[[Худайбия Келісімі]]
|-
|align="right">|628
|Меккедегі [[Қағба]]ға рұқсат беріледі
|-
|align="right">|628
|[[Хайбар шайқасы]]
|-
|align="right">|629
|Бірінші қажылық
|-
|align="right">|629
|[[Византия империясы]]на қарсы шабуыл сәтсіз өтеді: [[Мұғтах шайқасы]]
|-
|align="right">|630
|Меккені қан төкпестен бағындыру
|-
|align="right">|630
|[[Хунайн шайқасы]]
|-
|align="right">|630
|[[Тағифтың қамауы]]
|-
|align="right">|631
|[[Араб түбегі]]нің көбін билейді
|-
|align="right">|632
|[[Ғасанидтер]]ге қарсы шабуыл: [[Табук]]
|-
|align="right">|632
|Қоштасу қажылығы
|-
|align="right">|632
|Дүниеден өтуі: [[маусымның 8]], Мәдине
|}
<!-- END TIMELINE -->
=== Балалық шағы ===
Мұхаммед ({{script|Arab|ﷺ}}) 570 ж. [[Раби әл-әууәл]] айында дүниеге келген. Сол кезде ең маңызды тайпалардың бірі боп есептелген Бану Хашим тайпасынан болады. Алайда Мұхаммедтің ({{script|Arab|ﷺ}}) туған уақытында тайпасының хәлі өте жақсы болмаған делінеді. Әдетте [[Мұхаммед]]тің ({{script|Arab|ﷺ}}) туған жылын [[Піл жылы]]мен байланыстырады. Сол жылы [[Аксум империясы|Аксум патшасы]], [[Абраха]], ішінде бірнеше пілі бар әскерімен [[Мекке]]ге шабуыл жасайды. Бірақ әскер ауруға ұшырап шабуыл сәтсіз аяқталып, содан бері сол жыл арабтарда [[Піл]] жылы деп атанған. Бұл оқиға [[568]] - [[569]] жж орын алды деген көзқараста білдіріледі.
Мұхаммедтің ({{script|Arab|ﷺ}}) әкесі, [[Абд Аллах ибн әл Мутталиб|Абдуллах]], баласының туғанына 6 ай қалғанда қайтыс болады.<ref> Josef W. Meri (2005), p. 525</ref>
Сол заманда, шөлдегі өмір нәресте денсаулығы үшін пайдалы деп есептелінгендіктен, Мұхаммед ({{script|Arab|ﷺ}}) Бедуин тайпасына тәрбиеге беріледі: екі жасына дейін [[Халиман бинт Аби Дуяб]] пен оның күйеуі асырайды. Мұхаммедтің ({{script|Arab|ﷺ}}) анасы, [[Амина бинт Уаб|Әмина]], ауруға шалдығып, бала алты жасында болғанда қайтыс болады. Әке-шешесінен айырылып, жетім қалған Мұхаммедті ({{script|Arab|ﷺ}}) өз қамқорына атасы [[Шаиба ибн Хашим|Абд әл-Мутталиб]] алады. Бірақ екі жылдан кейін атасы да дүниеден өткесін, бала ағасы [[Әбу Талиб ибн Ғабд әл-Мутталиб|Әбу Талибтың]] қолында қалады.
[[6 ғ.|6-шы ғaсыр]] соңында Мекке маңызды сауда орталығы болатын. Сонымен қатар, араб құдайларының ғибадатханасына айналған Қағба да Меккеде орналасады. Қажылық кезеңінде көптеген тайпалардың саудагерлері қалаға келіп жиналатын. Мұхаммед ({{script|Arab|ﷺ}}) бала кезінен ағасына еріп, [[Сирия]]ға сауда етуге сапар шегетін болады. Жетім болған Мұхаммедке ({{script|Arab|ﷺ}}) саудагер болудан басқа жол болмайтын.
== Батыс ойшылдары Мұхаммед ({{script|Arab|ﷺ}}) пайғамбар туралы ==
«Мен мынаны мойындаймын; Мұхаммед({{script|Arab|ﷺ}}) – ғажап бір күш. Жаратушы мұндай кісіні екінші рет жарата қоймас. Ей, Мұхаммед ({{script|Arab|ﷺ}}), сенің замандасың бола алмағаныма қатты өкінемін. Өзің таратқан мына кітап сенікі емес. Ол Құдайдікі. Бұл кітаптың Аллаһтан екенін мойындамау – ғылымды түгелдей жоққа шығарғанмен бірдей күлкілі нәрсе. Адамзат баласы сен секілді ғажап адамды бір-ақ рет көрді, ендігәрі көре алмас. Мен сенің алдыңда құрметпен бас ием»
''[[Отто фон Бисмарк|Пренс Отто Вон Бисмарк]].''
«Саған жапқан жаламыздың бәрі шындығында біз үшін өте ұят. Ол – жаны жайсаң, тұлғасы биік, барынша байсалды жан. Мақсаты – дүниені жарыққа бөлеу болды. Өйткені, мұны Жаратушының өзі оған бұйырған».
''Томас Карлиль.''
«Мұхаммедтің ({{script|Arab|ﷺ}}) ақыл-парасаты патшалық сән-салтанаттың өзін түкке тұрғысыз, өте қарабайыр деп білді. Аллаһтың елшісі өз отбасында қызметші секілді от жағып, үй сыпырды, қой сауып, киімдері мен аяқ киімдерін өзі тікті. Мемлекет әрі дінбасы екенін "ұмытып", таза табиғи қалпынан аумай-ақ, тақуа ғұмыр кешті».
''Эдуард Гиббон.''
«Ол мемлекеттің де, мешіттің де басшысы. Бір өзі Цезарь, бір өзі Папа десе болады. Бірақ бітімі бөлек. Папаның жасандылықтарынан аулақ Папа, арнайы қорғаушысы, тұрақты қарулы әскері, полиция күші, не тұрақты кірісі жоқ Цезарь. Егер тарихта қай жағынан алсаңыз да, Құдайлық негізге сай үкім берген бір жан болса ол сөзсіз Мұхаммед ({{script|Arab|ﷺ}}) болып шығады. Өйткені, ол ең мықты бола тұра күштілікке елеусіз қарады. Өмірі қаншалықты қарапайым болса, халықтың арасында да сол әдетінен айныған жоқ.
Мұхаммедтің ({{script|Arab|ﷺ}}) дінінде барлық нәрсе басқаша. Ол жайындағы тарихи мәліметтер көлеңкелі, қалтарыс-бұлтарысты емес, барынша айқын. Оның өз міндетін бастауындағы ішкі жағдаяттары да бізге жақсы аян, өйткені, оған ешқандай күмән келтірілмейтіндігі Құран арқылы қуатталған».
''Реверед Босуорт Смит.''
«Егер мақсаттың ұлылығы сайманның аздығы, нәтиженің таңғаларлығы, адам данышпандығы арқылы өлшенетін болса, жаңа кезеңде Мұхаммедпен ({{script|Arab|ﷺ}}) кім теңесе алады? Мұхаммед ({{script|Arab|ﷺ}}) – философ, шешен, елші, тапқыр. Адамның ұлылығын анықтайтын өлшемдер шеңберінде қарастырып көрейікші, одан өткен ұлы адам бар ма?»
''Альфонс де Ламартин.''
«Алдағы жүз жылдықта Англияны, жо-жоқ, бүкіл әлемді жайлайтын бір дін болса ол – Ислам болуы мүмкін. Кісі таңғаларлық шапшаңдығы үшін мен Мұхаммедтің дінін өте жоғары бағалаймын. Бұл дін тұрмыстың барлық жағдайларына бейімделе алатын, қай ғасырға да сай дін ретінде көзге түсуде. Ол ғажап кісіні мен зерттедім. Оны адамзаттың құтқарушысы деп білген жөн. Дәл сондай бір адам қазір әлемді басқарса, бейбітшілік пен татулықты орнықтыра отырып, барлық мәселелерді шешер еді. Мен былай топшылаймын: Мұхаммедтің ({{script|Arab|ﷺ}}) сенімін ертеңгі Еуропа қабылдайды, оны тіпті бүгінгі Еуропаның өзі қабылдай бастағаны белгілі»
''[[Шоу Джордж Бернард|Бернард Шоу]].''
«Әлемге үлкен өзгеріс әкелген адамдардың ең алдыңғысы ретінде Мұхаммедті ({{script|Arab|ﷺ}}) қоюыма кейбір оқырмандарым таңғалуы мүмкін. Алайда, тарихта рухани әрі материалды салада бірдей жетістікке жеткен адам жалғыз ғана Мұхаммед ({{script|Arab|ﷺ}}) екені даусыз. Мұхаммедтің ({{script|Arab|ﷺ}}) Исламға деген ықпалы Иса Мәсіх пен Қасиетті Павелдың Христиан дініне жасаған ықпалынан әлдеқайда басым. Мемлекет жүйесі мен дін жүйесін қатар түйістіре білуінен-ақ, оның тарихтағы ең ықпалды тұлға екенін көреміз».
''Майкл Харт.''
«Ол ұмми болса да ғалам кітабын өте жақсы оқығандықтан өзімен тайталасқан небір оқымысты, ақылдыларға дес бермеген. Сондай-ақ, ізінен ергендер арасындағы деңгейі ең төмендермен де оңай тіл табыса білген. Теңдессіз шешендік пен арды, сезімталдықты бір жерге түйістіре алуы оның ықпалын арттыра түсті. Оның риясыз, шын пейілмен іс жасайтындығы жүзінен-ақ белгі беріп тұрған. Бұл – адамға деген үлкен ізет-құрметін білдіретін. Ол оқымыстыны да, хат танымайтын адамды да баурап алатын, оларға бағыт-бағдар сілтейтін тамаша қасиетке ие болған»
''Чарлз Стюарт Миллс.''
«Мұхаммед ({{script|Arab|ﷺ}}) – өмір шындығын бүкпесіз ұғына біліп, оны ғұмырының арқауы еткен тарихтағы санаулы бақытты адамдардың бірі. Ол – Аллаһ тағаланың елшісі. Өмірінің соңына дейін өзінің кім екенін ұмытпай, жаратылыс мақсатын ұқтыратын қызметін қалтқысыз атқара білді. Хақтан алған хабарларын өте үлкен жауапкершілікті сезіне отырып, сондай бір байсалдылықпен әрі асқан кішіпейілділікпен "өте дәмді" етіп халыққа жеткізе білді».<ref> Отырар. Энциклопедия. – Алматы.«Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2 </ref>
''Станлэй Лан-Пул.''
== Пайдаланған әдебиет ==
<references/>
== Түсініктемелер ==
{{Reflist|1}}
{{Суретсіз мақала}}
[[Санат:Құрайыш әулеті]]
[[Санат:Пайғамбарлар]]
[[Санат:Ислам]]
{{Link FA|ar}}
{{Link FA|fa}}
{{Link FA|ur}}
{{Link GA|en}}
{{Link GA|fi}}
{{Link GA|simple}}
[[ace:Muhammad]]
[[af:Mohammed]]
[[als:Mohammed]]
[[am:መሐመድ]]
[[an:Mahoma]]
[[ang:Mahomet]]
[[ar:محمد]]
[[arc:ܡܘܚܡܕ]]
[[ast:Mahoma]]
[[av:МухӀаммад авараг]]
[[az:Məhəmməd]]
[[ba:Мөхәммәт (пәйғәмбәр)]]
[[bat-smg:Mahuomets]]
[[bcl:Mahoma]]
[[be:Магамет]]
[[be-x-old:Мухамад]]
[[bg:Мохамед]]
[[bi:Muhammed]]
[[bn:মুহাম্মাদ]]
[[bo:མུ་ཧ་མད།]]
[[br:Mohammed]]
[[bs:Muhammed]]
[[ca:Mahoma]]
[[ce:Мохьмад]]
[[ceb:Mahoma]]
[[ckb:محەممەد]]
[[co:Magumetu]]
[[crh:Muhammed (peyğamber)]]
[[cs:Mohamed]]
[[cy:Mohamed]]
[[da:Muhammed]]
[[de:Mohammed]]
[[diq:Mıhemmed]]
[[dv:މުޙައްމަދުގެފާނު]]
[[el:Μωάμεθ]]
[[en:Muhammad]]
[[eo:Mohamedo]]
[[es:Mahoma]]
[[et:Muḩammad]]
[[eu:Mahoma]]
[[fa:محمد]]
[[ff:Nelaaɗo Muhammadu]]
[[fi:Muhammad]]
[[fiu-vro:Muhamed]]
[[fo:Muhammed]]
[[fr:Mahomet]]
[[fy:Mohammed]]
[[ga:Mahamad]]
[[gan:穆罕默德]]
[[gd:Mohammed]]
[[gl:Mahoma]]
[[gn:Muhámad]]
[[gu:મુહમ્મદ]]
[[gv:Mahommad]]
[[haw:Mohameka]]
[[he:מוחמד]]
[[hi:मुहम्मद]]
[[hif:Mohammed]]
[[hr:Muhamed]]
[[hu:Mohamed próféta]]
[[hy:Մուհամմեդ]]
[[ia:Mahomet]]
[[id:Muhammad]]
[[ilo:Mahoma]]
[[io:Muhamad]]
[[is:Múhameð]]
[[it:Maometto]]
[[ja:ムハンマド・イブン＝アブドゥッラーフ]]
[[jv:Muhammad]]
[[ka:მაჰმადი]]
[[kaa:Muxammed]]
[[kab:Muḥemmed]]
[[kn:ಮೊಹಮ್ಮದ್]]
[[ko:무함마드]]
[[ku:Mihemed]]
[[kw:Mahomm]]
[[ky:Мухаммед Пайгамбар]]
[[la:Mahometus]]
[[lad:Muhamad]]
[[lbe:МухӀаммад идавс]]
[[lez:Мугьаммад]]
[[lmo:Maumèt]]
[[lt:Mahometas]]
[[lv:Muhameds]]
[[mhr:Мохаммад]]
[[mk:Мухамед]]
[[ml:മുഹമ്മദ്]]
[[mn:Мухамэд]]
[[mr:मोहम्मद पैगंबर]]
[[ms:Nabi Muhammad s.a.w.]]
[[mt:Muħammed]]
[[mwl:Maomé]]
[[my:မိုဟာမက်]]
[[nds-nl:Mohammed]]
[[nl:Mohammed]]
[[nn:Muhammed]]
[[no:Muhammed]]
[[oc:Maomet]]
[[pag:Mahoma]]
[[pl:Mahomet]]
[[pnb:محمد]]
[[ps:محمد]]
[[pt:Maomé]]
[[qu:Muhamad]]
[[ro:Mahomed]]
[[ru:Мухаммед]]
[[rue:Могамед]]
[[sa:मुहम्मद्]]
[[sah:Муhаммед]]
[[scn:Maumettu]]
[[sco:Muhammad]]
[[sd:محمد]]
[[sh:Muhamed]]
[[simple:Muhammad]]
[[sk:Mohamed]]
[[sl:Mohamed]]
[[so:Muxamed]]
[[sq:Muhammedi]]
[[sr:Мухамед]]
[[su:Muhammad]]
[[sv:Muhammed]]
[[sw:Muhammad]]
[[szl:Mahůmet]]
[[ta:முகம்மது நபி]]
[[te:ముహమ్మద్ ప్రవక్త]]
[[tg:Муҳаммад]]
[[th:มุฮัมมัด]]
[[tk:Muhammet]]
[[tl:Muhammad]]
[[tr:Muhammed bin Abdullah]]
[[tt:Мөхәммәт пәйгамбәр]]
[[ug:مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام]]
[[uk:Мухаммед]]
[[ur:محمد صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم]]
[[uz:Muhammad]]
[[vi:Muhammad]]
[[wa:Mawoumet]]
[[war:Mohammed]]
[[wo:Mohammed]]
[[yi:מוכאמאד]]
[[yo:Mùhammédù]]
[[za:Muhamed]]
[[zh:穆罕默德]]
[[zh-min-nan:Mohammed]]
[[zh-yue:模罕默德]]
| |||