Ескекаяқтылар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш Боттың үстегені: li:Robbe |
ш clean up, replaced: ұз. → ұзындығы using AWB |
||
1-жол:
[[Сурет:Каспийский тюлень.jpg|thumb|alt=A.| [[Каспи итбалығы]].]]
[[Сурет:Морж.jpg|thumb|alt=A.| [[Морж]].]]
'''Ескекаяқтылар''' ({{lang-la|Pіnnіpedіa}}) — су сүтқоректілер отрядына жатады. Денесі ұршық тәрізді сүйір, бес саусақты аяқтары ескекке айналған, құйрығы қысқа. Суда өмір сүруге бейімделген, бірақ киттерден айырмашылығы мол, өйткені олар құрғақта немесе мұзда ғана шағылысады, балаларын тауып, сүтпен қоректендіреді, дем алады, түлейді.
Бұлардың қазба қалдықтары миоцен дәуірінен белгілі. Ескекаяқтылар [[Атлант мұхиты]], [[Тынық мұхит]], [[Солтүстік Мұзды мұхит]] жағалауларында, [[Балтық теңізі]]., [[Қара теңіз]]., [[Каспий теңізі]]нде, [[Байкал көлі|Байкал]] және [[Ладога көлі|Ладога көлдерінде]] кездеседі. Дене пішіні ұршық тәрізді, бесбашпайлы аяқ-қолдары жарғақаяққа (ескекаяққа) айналған. Дене тұрқы 1,2 – 6 м-дей, салмағы 40 – 3600 кг-ға дейін жетеді. Басы үлкен, мойны қысқа және тұлғасымен бірігіп кеткен. Жүзген кезде танау тесіктері терілі қатпар арқылы жабылады. Алдыңғы, артқы аяқтары ескекке ұқсас болғандықтан, отрядтың аты осыдан шыққан. Тері астындағы қалың май қабаты (10 см-ге дейін) дене температурасын реттеу қызметін атқарады әрі қоректік зат қоры болып табылады. Тері сыртындағы жамылғы түгі – ересектерінде біркелкі қалың қылшықты, ал күшіктерінде – үлпілдек мамықты болады. Көру, есту, иіс сезу, тыныс алу мүшелері жақсы жетілген. Қорегі – балықтар, [[Моллюска|моллюскілер]], [[шаянтәрізділер]]. Аталықтары аналықтарынан ірі келеді. Көбею кезінде бір орынға топталып жиналады. Көпшілік түрлері жеке жұп құрады. Аналықтары 3 – 4 жаста, аталықтары 5 – 6 жаста жыныстық жағынан жетіледі. Буаздық мерзімі 11 – 12 ай. Жылына бір рет көбіне бір ғана күшік туады. Анасын 1 – 2 жылдай емеді. Ескекаяқтылар cуда тіршілік етуге бейімделген, құрлыққа, не мұз үстіне тек шағылысу кезінде, күшіктегенде, түлегенде, тыныққан кезде ғана шығады. Ескекаяқтылар қазіргі кезде 3 тұқымдасқа бөлінеді:
* морждар ({{lang-la|Оdobenus rosmarus}}) – сойдақ тістілер – оның өзі аттас 1 ғана түрі бар. Дене тұрқы 410 см-дей, салм. 2000 кг-дай. Құлақ қалқаны, құйрығы жоқ. Жоғары сойдақ тістері өте ұзын әрі жуан (
* құлақты итбалық ({{lang-la|Оtarііdae}}) – оның 14 түрі бар. Бұлардың сыртқы құлақ қалқаны айқын байқалады, тұқымдастың аты осыған байланысты аталған. Тағы бір ерекшелігі – аталықтарының мойнындағы түгі (шашы) жал сияқты ұзын болады. Бұлардың 3 түрі Халықар. табиғат қорғау одағының «Қызыл кітабына» енгізілген;
* кәдімгі итбалықтар.<ref name="test">Қазақ энцклопедиясы</ref>
14-жол:
<references />
{{stub}}▼
{{wikify}}
[[Санат:Ескекаяқтылар| ]]
{{Link FA|de}}▼
▲{{stub}}
▲{{Link FA|de}}
[[ang:Seolh]]
[[ar:زعنفيات الأقدام]]
| |||