Барақ Қарауыл бай: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
шӨңдеу түйіні жоқ
ш нақтылау
8-жол:
-Сенің тірлігің де, болмысың да осы елдің қарауылдығы болды ғой. Елге сіңірген еңбегің алладан қабыл болсын! Сенің атың енді – Қарауыл болсын, әумин! – деп бата қылған екен.
Өзі ақылды, өзі сақ, өте шырамтал, білгір кісі болған дейді Қарауылды бұрынғылар. Көрегендік қасиеті бар бойында, әрі еш нәрседен тайсалмайтын батырлығы қоса болған. Ақсақалдар батасы қабыл болып, осы күнге дейін Байдәулет аты аталмай, Қарауыл атымен есте қалған.
Кейіннен Қарауылға мал бітіп, дәулет қонады. Осы кезде бай аты қоса шығып, Қарауыл бай атымен танылады. Кейінгі ұрпақтары Қарауыл байдың ұрпағымыз деп оны мақтанышпен айтады. Айтқаны болған, дәуірлеген кісі екен. АтынСодан атапда қалғанауыл жанныңбалалары басынанөз қамшыменәкелерінің тартыпатын жібередіатамай екен:Қарауылдың «Менбаласымыз сеніңдейтін құрдасыңболған. баСол едім»рухта дептәрбиеленіп, сол рухта өскен.
Қарауыл бай екі некелі жан болған деседі. Бірінші алған бәйбішесінен Кәтікен, Тауасар, Тілеген, Қошқар, Мошқал, Есілбай туады. Кейінгі алған тоқалы өте бір мейірбанды жан болған екен. Одан Құдайберген, Қойбақ, Қозыбақ дүниеге келген. Қарауылдың тоқалы маңайындағы елді өзіне баурап, үйінің маңын думанға бөлеп жүретін жан екен. Есіктегі күңіне де, құлақ кесті құлына да аналық қамқорлықпен қарай білген жан десетін. Содан да ауыл балалары өз әкелерінің атын атамай Қарауылдың баласымыз дейтін болған. Сол рухта тәрбиеленіп, сол рухта өскен.
Ендігі бір әңгімеде Қарауылдың жұлдызға қарап ертеңгі күнге болжам жасайтын есепшілік қасиеті болған деседі.
 
Қарауыл әруақты жан екен. Түн баласына ұйқы көрмейтін арқалы әулие болған. Бәйгеге жүйрік ат қосып, бәйге мәреге жақындағанда, таяғын жерге шаншып қойып, шапқан аттар жайлы алдын ала болжам айтып отырады екен. Алған бәйгесін туған-туыс демей ауыл адамдарына түгелдей бөліп беретін болған.<ref>"Созақ өңірі". Сүлеймен Тәбірізұлы. - Алматы: "Дәуір" баспасы, 2007 ж. ISBN 9965-749-84-1.</ref>
 
Қалмақтар қазақ жерін қан қақсатып басып та алып жүрді ғой. Сол уақытта елдің басын қосып, туын ұстаған жандарға ру басы ретінде тайшы атты атақ беретін болған. Сол атақ қалмақ-жоңғар мемлекеті құлағаннан кейін де қазақ жерінде жойылмай қалып кеткенге ұқсайды. Себебі, Қарауыл бабамызды маңайындағы ел дәріптеп [[Тайшы]] атандырған екен. Елінің ақылшы, данагөй қариясы болады. Ұзын бойлы, жауырынды, басы қазандай жан екен дейді. Өте зерек, сұсты адам болған.
Сөйткен Қарауыл бабамыз тоқсанның сеңгіріне келеді. Әбден болып-толған, еліне-жұртына еңбегі сіңген дана қарттың бұл күндері базары қайтып, өмірден де баз кешкендей кезеңі болса керек. Көктемгі сең жүріп жатқан уақыт. Сарысу өзенінің қызыл топырақты жағасындағы (қазір Қызылжар аталып кеткен жерде) жардың басында отырып, жүріп жатқан сеңге қарап қиялға беріледі. Осылай отырып астындағы жардың шайқалақтағанын да байқамай қалса керек, жар қозғалып суға құлап кетеді. Маңайындағы елді көзі тірісінде піріміз, бабамыз деп табындырған Шілмәнбетұлы Байдәулет атамыз, Қарауыл бай солай қайтыс болған дейді көнекөздер.
Ертеректе Қарауылдың бейітіне топалаң болған малды, жынды болып дертке ұшыраған адамды апарып түнетеді екен. Кейінгі уақытта да ем іздеп келіп, баба басына түнейтіндер көп болған.
Қарауылдың дүниеден өткенінен кейін көп ұзамай Кедей Қазанғап шешеннің жылдық асы өтеді. Сонда жаршы балаға [[Ерубай би Жолдыбайұлы|Ерубай]] бабамыз: «Ана бес қақбасты айналып бір шауып келгейсің. Бәлкім, орындарынан тұрып, балаларын қолтығынан демер ме екен?!» депті дейді. Сондағы бес қақбас, бес шалдың бірі осы Қарауыл екен дейтіндер бар.
Қазанғаптың асы қай кезде болды дегенге келсек, «История Казахстана в русских источниках» атты мұрағаттық кітапта Хангелді Бөріұлы Тама болысын 1849 жылғы 16 желтоқсаннан бастап басқарған делінеді. Одан соңғы болыс [[Нұрша Қылышұлы]] 1852 жылғы 20 қазанда бекітілген. Осыған қарап, Қазанғап асынан кейін Хангелді болыстықтан түсірілді дейтін әңгімені негіз қылып алып, ол асты 1852 жылғы қыркүйек айында болған деген топшылау жасауға болады. Демек, Қарауыл бай Қазанғаптан бұрын қайтыс болған. Бірақ, қай жылы екені белгісіз. Жобамен, 1840-49 жылдар деп мұғдарлауға болатын секілді.
 
==Дереккөздер==