Теориялық физика: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
23-жол:
 
Алғаш рет денелердің барлығы да өте кішкентай бөлшектерден тұрады деген идея ертедегі Эллада елінде қалыптасты. Оның негізін салушы - грек ғұламасы [[Демокрит]] (б.з.б. 460-
370). Ол кез келген денені ұсактапұсақтап бөле отырып, ең соңында бөлінбейтін бөлшек - [[атом|атомды]] (грекше атомос{{lang-grc|ἄτομος}} - бөлінбейтін) алуға болады деді. Атомдар үздіксіз козғалады, әр түрлі денелердің атомдарының пішіні мен көлемдері де өр түрлі болады деп пайымдады.
 
Демокриттің идеясын [[Эпикур]] (б.з.б. 341-270) одан әрі дамытты. Ол да Демокрит сияқты атомдар өздерінің пішіні мен көлеміне және салмағына қарай әр түрлі болады деп қорытты.
ЗаттьщЗаттың құрылысы туралы мұндай пайымдаулар [[эксперимент]] жүзінде дәлелденбеген, тек жорамалдар ғана еді. Сондықтан заттың атомдық құрылысы туралы ілім ұзақ уақыт қолдау таппады. Тіпті ұлы [[Аристотель|Аристотельдің]] өзі де [[Демокрит|Демокриттің]] көзқарасымен келіспеді. Ол денені шексіз ұсақтап беле беруге болады деді. Ал [[Еуропа|Еуропада]] [[Қайта]] ерлеу дәуірінің өзінде де (XVII ғ.) заттын атомдардан тұратыны туралы ілімді таратушыларды өлім жазасына кесетін болды. Соған қарамастан өзінің ғылыми көзкарасы үшін отқа өртенген [[Джордано Бруно]] (1548-1600) заттардың атомдардан тұратынын қорғаумен өтті. Қайта өрлеу дәуірінің соңына қарай заттың атомдық құрылысы туралы ілім толық жеңіске жетті. Оған кептегенкөптеген ұлы ғалымдардың еңбектері мен ашқан жаңалықтары өсер етті.
 
Зат кұрылысының молекулалы-кинетикалық теориясының негізгі қағидаларын кейінірек [[Ломонос|М.В.Ломоносов]] былай қорытындылап берді:
41-жол:
Расында да, үнемі үздіксіз және ретсіз қозғалыста болатын сүйык молекулалары тозаңшаны жан-жағынан соққылайды. Олардың соққылауы үздіксіз және әр түрлі бағытта болатындықтан, тозаңшалар да үздіксіз әрі ретсіз қозғалысқа түседі. Ұсақ бөлшектердің (шаң-тозаңның, т. б.) ауа мен сұйықтықтардағы ретсіз әрі үздіксіз қозғалуы броундық қозғалыс деп аталады. Бөлшектердің броундық қозғалысы атомдар мен молекулалардың бейберекет үздіксіз қозғалысының салдары болып табылады.
 
5) Қазіргі кезде металдардағы молекулалар мен атомдарды үлкейтіп көрсететін электрондық микроскоптар мен иондық проекторлар бар. 18-суретте электрондық микроскоптың үлкейтуімен түсірілген алтын кристалындағы атомдардың орналасу тәртібі және олардың ара қашықтықтары берілген. Мұнда бір ангстрем (1А°) 1 см/100 000 000 =10 <sup>-8</sup> сантиметрге тең. Ал 19-суретте иондық проектордың үлкейтуімен алынған [[вольфрам]] атомдарының нобайы көрсетілген.
 
6) Ғылыми теорияның мәні құбылысты түсіндірумен ғана шектелмейді. Ол және құбылыстарды болжап, заттардың жаңадан туатын сапалық қасиеттерін де алдын ала айтып беруге жәрдемдеседі. Шынында да, молекулалы-кинетикалық теорияға негіздеп қасиеттері мүлдем жаңа материалдарды қолдан жасап алу мүмкіндігі туды. Мысалы, табиғи алмастан (қырналған алмасты бриллиант дейді) кем түспейтін жасанды алмастар