Әктас: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Әктастар''' — [[шөгінді тау жыныстары]]; негізінен, [[кальцит|кальциттен]] СаС0СаСO₃ тұрады. Барлық шөгінді тау жыныстарының 20%-ін құрайды. Әктастар жоғары температураның әсерінен қайтадан кристалданып, [[мәрмәр|мәрмәрға]] айналады. Олар көбінесе [[теңіз]] түбінде түзіледі. [[Металлургия|Металлургияда]], құрылыста, химия өнеркәсібінде пайдаланылады.

Әктас – [[кальцит | кальциттен]], кейде [[арагонит | арагониттен]] тұратын кең таралған шөгінді [[тау жынысы]]. Құрамында қоспа ретінде сазды [[минерал | минералдар]], халцедон, [[кварц]], [[глауконит]], [[пирит]], [[гипс]], [[ангидрит]], т.б. кездеседі. Әктастар негізінен саяз [[теңіз|теңіздер]] мен қолтықтарда, кейде тұщы [[көл|көлдерде]] қалыптасады. Жаратылысы жағынан әктастар органогенді, хемогенді (химиялық), кесекті және криптогенді болып түзіледі. Органогенді әктастар [[жәндіктер]] мен [[өсімдіктер|өсімдіктердің]] қалдықтарынан қалыптасады. Жәндік қалдықтарынан тұратынын зоогенді, ал өсімдіктен тұратынын фитогенді әктастар дейді. Хемогенді әктастар қалыңдығы тұрақты қабаттар, конкрециялар құрайды. Олардың түстері әр түрлі (ақ, күңгірт сұр, қара, т.б.) болып келеді. Химиялық әктастар саяз теңіздерде, көлдерде қалыптасады. Кесекті әктастар әр түрлі өлшемді карбонатты кесектер мен үгінділерден тұрады. Криптогенді әктастарға жаратылысы белгісіз, өзгерген [[әктастар]] жатады. Олар [[кристалл]] түйірлі болады. Әктас – негізгі құрылыс материалдарының бірі. Ол қара [[металлургия | металлургияда]] флюс ретінде, [[химия]] өнеркәсібінде (сода, карбид, минералдық [[тыңайтқыш | тыңайтқыштар]] өндіру үшін), [[қант]], [[шыны]], [[цемент]] өндірістерінде қолданылады. Әктастың [[Қазақстан|Қазақстанда]] көптеген кен орындары (Саяқ, Ақтас, Керегетас, Ақжар, т. б.) бар. <ref> Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: