Уикипедия

Ғылыми фантастика: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш Esetok Ғылыми-фантастика бетін Ғылыми фантастика бетіне жылжытты
шӨңдеу түйіні жоқ
1-жол:
[[File:War-of-the-worlds-tripod.jpg|thumb|300px«Әлемдер соғысы»]]
[[File:Sortie_de_l%27op%C3%A9ra_en_l%27an_2000-2.jpg|thumb|[[Альбер Робида]]ның қиялындағы [[2000 жыл]].]]
'''Ғылыми-фантастика''' ({{lang-en|scіence fіctіon}} – ғылыми туынды) – көркем әдебиетте, сондай-ақ [[кино]], [[кескіндеме]], т.б. өнер салаларында қалыптасқан жанрлық түр.<br/>▼
Ғылыми-фантастика өнердегі дербес жанр ретінде 20 ғасырда қалыптасқанымен, оның қайнар бастаулары ежелгі [[Әпсаналар|әпсаналарда]], ауыз әдебиетінде жатыр. Оған қиял-ғажайыптық, ертегілік қасиет те тән. ▼
 
▲'''Ғылыми- фантастика''' ({{lang-en|scіence fіctіon}} – ғылыми туынды) –— [[көркем әдебиеттеәдебиет]]те, сондай-ақ [[кино]], [[кескіндеме]], т.б. өнер салаларында қалыптасқан жанрлық түржанр.<br/>
[[Фантастика]] ({{lang-el|phantasіa }} – қиялдау, phantastіke – қиялдау өнері) ұғымының өзі де қиялдану өнеріне байланысты пайда болған. Қазіргі әдебиеттану мен өнертану ғылымында фантастиканың «ертегілік» және «ғылыми» белгілерінің ара-жігі ажыратылмаған. Әдебиетте ғылыми-фантастика – ғылыми поэзия және ғылыми [[проза]] болып, екі пішімде қалыптасты.▼
 
▲Ғылыми-фантастика өнердегі дербес жанр ретінде [[20 ғ.|XX ғасырда]] қалыптасқанымен, оның қайнар бастаулары ежелгі [[Әпсаналар|әпсаналарда]], ауыз әдебиетінде жатыр. Оған қиял-ғажайыптық, ертегілік қасиет те тән.
 
▲[[Фантастика]] ({{lang-el|phantasіa }} –—– қиялдау, phantastіke – қиялдау өнері) ұғымының өзі де қиялдану өнеріне байланысты пайда болған. Қазіргі әдебиеттану мен өнертану ғылымында фантастиканың «ертегілік» және «ғылыми» белгілерінің ара-жігі ажыратылмаған. Әдебиетте ғылыми-фантастика – ғылыми поэзия және ғылыми [[проза]] болып, екі пішімде қалыптасты.
[[Ғылыми поэзия]] терминін әдебиеттану саласында алғаш француз поэзиясының теоретигі [[Рене Гиль]] «Сөз туралы трактат» ([[1896]]) еңбегінде қолданды. Ол ғылыми поэзияның белгілері ежелгі дәуір әдебиетінің өкілі [[Лукреций Кар|Лукреций Кардың]]дың «Заттың табиғаты» поэмасында көрініс тапқанын мысалға келтіреді. Поэзиядағы ғылыми- фантастика жалпы фантастикалық арнадан бөлекше, философияфилософиялық-әлеумметтік бағыттағы мүмкіндігімен ерекшеленеді. Ғылыми- фантастика прозаның барлық жанрында ([[роман]], [[повесть]], әңгіме, т.б.) қарқынды дамып, көркем әдебиеттің арналы саласына айналды.

== Қазақ ғылыми фантастикасы ==
Қазіргі қазақ әдебиетіне ғылыми- фантастика дербес жанр ретінде 20XX ғасырдың 70–80[[1970 жж.|70]]–[[1980 жж.|80-жылдары]] республика жазушыларының шығармалары арқылы қалыптасты. Зерттеушілер [[Қазақ әдебиеті|қазақ әдебиетіндегі]]ндегі ғылыми- фантастика жанрының алғашқы белгілерін ертегілерден («[[Ер Төстік]]», «[[Ұшқыр кілем]]», т.б.), аңыздарын («[[Қорқыт ата]]», «[[Баба түкті шашты Әзиз]]», т.б.) таратып, болашақты болжай білген халық қиялының ұшқырлығына тәнті болуда.

== [[Кино]]фильмдерде ==
Кинода ғылыми- фантастика жанры 20 ғасырдың басында қалыптаса бастаса, ал бейнелеу өнеріндегі ғылыми-фантастика жанры көбінесе көркем шығармалардың сюжеттері негізінде қалыптасқан.<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref>
 
Ғылыми-фантастика дербес жанр ретінде А.Машанов, Т.Сұлтанбеков, М.Сәрсеев, А.Мархабаев, Р.Баймаханов, Ш.Әлімбаев, т.б. шығармалары арқылы қалыптасты.<ref>“ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010.ISBN 9965-26-096-6 </ref>
==Пайдаланған әдебиет==
* “Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
<references/>
* “ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010.ISBN 9965-26-096-6
{{Stub: Қазақ әдебиеті}}
 
{{wikify}}
 
{{Lit-stub}}
 
[[Санат:Ғылыми фантастика]]
 
[[ru:Научная фантастика]]
[[Санат:Қазақ әдебиеті]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Ғылыми_фантастика» бетінен алынған