Хянга: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Жаңа бетте: '''Хянга''' – иду тәсілімен корей тілінде жазылған. Хянганың 25 өлеңі сақталған. Олар екі буд...
 
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
'''Хянга''' – [[иду тәсілі]]мен [[корей тілі]]нде жазылған.
 
Хянганың 25 өлеңі сақталған. Олар екі буддалық жинақта: 11 өлеңі – «Кюне өмірінде», 14 өлеңі – «Үш мемлекеттің тарихи жазбаларында» қалып кеткен істер» атты тарихи ескерткіш «Самгук юсада» жазылған. Хянга өлеңдері 4, 8, 10 жолдан тұрады. 10 жолдан тұратын хянга үш шумаққа бөлінеді: екі төрт жолдан және соңғы екі жолдан. Біздің заманымызға дейін хянга әртүрлі пішінде жеткендіктен, оның нақты өлшемі әлі күнге белгісіз болып отыр. Корей тілінің ең ежелгі жазба ескерткіштері хянганы алғашында '''сэнэн-норэ''' немесе '''санвега''' деп атады. Хянга – «туған елдің әуені», «ана тілінде жазылған өлеңдер». Бұл [[Корей түбегініңтүбегі]]нің оңтүстік-шығысында орналасқан, сонан УІІ ғасырда бүкіл түбекті өзіне бағындырған Силла дәуірінде (УІІ-Х ғғ.) кеңінен тараған поэзияға берілген жалпы атау. Хянга өз кезегінде қытай тілінде туған поэтикалық туындыларға, әсіресе танси өлеңдеріне қарсы бағытталған дүние болғандықтан, корей әдебиетінде әуел бастан-ақ «өзінікі» мен «өзгенікінің» арасындағы бөлінушілік қалыптасқан [1,20]. Себебі қытай иероглифтерімен жазу күшейіп, ханмун өлеңдері шарықтап дамығанда корей тілінде жазылған корей әдебиетінің ежелгі дәстүрі – хянга елеусіз қалды.
 
Поэзия жанры [[корей әдебиеті]]нде ежелден жақсы дамыған. Халық өміріндегі поэзияның ролі, жанрлық сипаты мен орындалу мәнері, поэтикалық туындылардың табиғаты мен ерекшелігі секілді поэзияға қатысты мәселелер корей әдебиетінде біршама зерттелген. Жалпы корей әдебиеті екі тілде жазылуына байланысты корей тіліндегі туындылар және ханмун туындылары («ханси», сөзбе-сөз аударғанда «қытай өлеңдері») деп екі тармаққа бөлінеді.

'''[[Ханмун]]''' – вэньянь [[қытай жазба тілініңтілі]]нің корейлендірілген формасы. Ханмунмен жазылған корей поэзиясы ІХ ғасырда басталып, ХІХ ғасыр соңында аяқталды. Ханмунның халық арасына етене сіңіп кеткені соншалық, сарай ақындарын айтпағанда, кез-келген білімді адам, оқымысты, әскербасы, янбан (дворян), мейлі буддалық монах болсын өз эрудициясын, білімін, тәрбиелігін, мәдениетін тек ханмун өлеңдері арқылы көрсетуге тырысты. Тіпті жоғарғы шен алу үшін емтихан тапсырғанда да ханмун тілінде шығарма жазуға тиісті болды. Ханмунмен байланысты бірнеше жанрлар дамыды: уставтық өлеңдер гэлюйши, бес немесе жетітармақты цзюэцзюй, жетітармақты пайлюй, шағын юэфу т.б. Ханмун туындыларының кең тарағандығын ХУІ-ХУІІ ғасырларда енкквиси деп аталатын арнайы поэтикалық сайыстың өткізіліп отырғандығынан байқауға болады. Ал біз корей тіліндегі өлеңдердің пайда болып, даму тарихына тоқталамыз.
 
Корей фольклорының лирикалық жанрына жататын мине деп аталатын халықтық өлеңдер бүгінгі корей поэзиясында кездесетін барлық жанрлардың бастау көзі болып табылады. Корей поэзиясының ұлттық құндылықтарын бойына сіңірген көптеген халықтық өлеңдер мазмұны мен пішініне қарай әртүрлі. Еңбекке, әдет-ғұрыпқа, тұрмыс-салтқа байланысты туған пхунье өлеңдері тақырыптық тұрғыдан корей дәстүрлерімен байланысты болып келсе, чхаме өлеңдері өткір, саяси мазмұнда келіп, аллегория түрінде беріледі. Корей тілінде жазылған өлеңдер корей ұлттық музыкалық аспаптарының (пак, пипха, каягым) сүйемелдеуімен айтылды. Ханмуннан ерекшелігі корей тіліндегі өлеңдердің жекелеген жинақтары, антологиясы болған жоқ. Бұл туындыларда кездесетін әдеби көркемдегіш тәсілдердің барлығы дерлік халықтық өлеңдерден алынған (гипербола, метафоралық образдар, лирикалық арнаулардың композициялық тәсілі, қайталаулардың әртүрлі типтері, т.б.). Ал өлең өлшемі әдетте қысқа болып келеді, жиі кездесетіні – төрттармақты шумақ <ref> Троцевич А.Ф. История корейской традиционной литературы (до ХХ в.). Учебное пособие. Издательство Санкт-Петербургского университета. 2004. </ref>.
Line 9 ⟶ 11:
Корей поэзиясындағы жетекші жанрлар қатарында хянга, сиджо, каса, коре кае, кенгичхега, тальгори, чханга, чаюси өлеңдері аталады. Соның ішінде ең негізгісі әрі ең көнесі хянга өлеңдері.
 
Хянга – корей мемлекетін құрушылар туралы тарихи аңыздар мен ежелгі ритуалдық өлеңдерден туды. Хянга өлеңдерінде әлемді тану, түсіну мен ондағы хаос пен космостың өзара әрекеті моделі көрініс тапқан. Ежелде поэтикалық сөздер магиялық қызметке ие болды. Поэтикалық сөз космос әлеміндегі тәртіпті сақтау керек. Хянганы ритуалды өткізу үдерісінде абыз-ақындар шығарды. Әрине, ритуалдар көп болуы мүмкін, бірақ олардың бәрі бір ғана айқын мақсатқа ие болды: әлемде үндестіктің бұзылмауын қадағалау, демеу мақсаты болды.
 
 
==Тағы қараңыз ==
* [[Корея]]
 
== Әдебиеттер ==
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Хянга» бетінен алынған