Молдова: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Inurseitov (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
Inurseitov (талқылау | үлесі) |
||
73-жол:
==Халқы==
Молдова халқы өте тығыз орналасқан республика. Мұндағы халықтың орташа тығыздығы 1км жерге 119 адамнан келеді. Тұрғындарының негізгі бөлігін молдовандар (64%) құрайды. Басқа ұлттардың ішінен [[орыстар]] (14%), [[украиндар]] (13%) басым. Олар [[Днестір]]дің сол жақ жағалауында көп қоныстанған. Елдің оңтүстігіндегі [[гагауыз]]дар (3,5%) тұрады. Халықтың үлкен бөлігін ауыл тұрғындары (54%) алады. Соңғы онжылдықта өнеркәсіптің өркендеуіне байланысты қала тұрғындарының саны да өсіп отыр. [[Кишинев]], [[Бельцы]], [[Бендеры]] сияқты қалалардағы халқының саны 100 мың адамға жетті.
==Қысқаша тарихы==
Молдова жерін адамзат төменгі [[палеолит]] дәуірінде мекендеген. 6-ғасырдан бастап, алғашқы мемлекеттік бірлестіктер құрыла бастады. 10 – 12-ғасырларда бұл өлкеге көшпелі [[печенег тайпасы|печенег]], [[қыпшақ тайпасы|қыпшақ тайпалары]] келді. 13-ғасырдың ортасы мен 14-ғасырдың 1-жартысында Молдова жері [[Алтын Орда]]ға бағынды. 14-ғасырдың 2-жартысында тәуелсіз [[Молдавия князьдығы]] құрылды. Ол 15 – 18-ғасырларда [[Осман империясы]]на тәуелді болды. 18-ғасырдағы орыс-түрік соғыстарынан кейін Молдова [[Ресей империясы]]ның қол астына кірді. 1917 – 18 ж. Молдовада Кеңес өкіметі орнады. Бірақ, елдің негізгі бөлігі — [[Бессарабия]] [[Румыния]]ның қол астында қалды. Азамат соғысы біткеннен кейін, 1924 ж. [[Украин КСР|Украин КСР-інің]] құрамына енген [[Молдован АКСР|Молдован АКСР-і]] құрылды. 1939 ж. жасалған Кеңес – герман келісім шарты бойынша 1940 ж. [[Қызыл Армия]] бөлімдері Бессарабияны Румыниядан тартып алды. 1940 ж. 2-тамызда осы Бессарабия жерін қоса отырып, тұтас Молдован КСР-і құрылды. 1941 – 44 ж. Молдованы неміс-фашист әскерлері басып алды. 1944 – 90 ж. Кеңес Одағы құрамында болды. Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін, Молдова тәуелсіз мемлекетке айналды.<ref>Қазіргі дүние географиясы: Хрестоматия. Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған оқу құралы. / Қ. Ахметов, Т. Увалиев, Г. Түсіпбекова. —Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-216-5</ref>▼
==Шаруашылығы==
Молдованың шаруашылық кешендеріндегі алдыңғы орынды ауыл шаруашылығы, тамақ өнеркәсібі, машина жасау және жеңіл индустрия алады. Сонымен қатар электр энергетикасы мен құрылыс материалдарын дайындау өнеркәсібі де дамыған. [[Тамақ өнеркәсібі]] әр түрлі шаруашылығы өнімдерін өңдеумен тығыз байланысты. Оның консервілеу, [[қант]], [[шарап жасау]], [[май шайқау]] және [[темекі]] сияқты салалары бар. Бау-бақша дақылдарын консервілеу өнеркәсіптері тасымалдауға қиындық туғызады. Өндірістердің көбі республиканың оңтүстік-шығыс шоғырланған. Зауыт Кишинев, [[Кагул]], [[Тирасполь]], [[Бендеры]] сияқты ірі қалаларда салынған.
Line 81 ⟶ 83:
Машина жасау – соңғы жылдары қалыпстақандығына қарамастан, мұнда тракторлар (Кишинев), қызан жинайтын комбайндар (Бельцы), ауыл шаруашылығына және тамақ өнеркәсібіне қажетті құралдар шығаратын зауыттар мен электроника (Кишинев) қарқынды дамуда. Машина жасау өнеркәсібі--[[Қатысушы:Inurseitov|Inurseitov]] ([[Қатысушы талқылауы:Inurseitov|talk]]) 16:23, 2013 ж. ақпанның 27 (ALMT)
▲Молдова жерін адамзат төменгі [[палеолит]] дәуірінде мекендеген. 6-ғасырдан бастап, алғашқы мемлекеттік бірлестіктер құрыла бастады. 10 – 12-ғасырларда бұл өлкеге көшпелі [[печенег тайпасы|печенег]], [[қыпшақ тайпасы|қыпшақ тайпалары]] келді. 13-ғасырдың ортасы мен 14-ғасырдың 1-жартысында Молдова жері [[Алтын Орда]]ға бағынды. 14-ғасырдың 2-жартысында тәуелсіз [[Молдавия князьдығы]] құрылды. Ол 15 – 18-ғасырларда [[Осман империясы]]на тәуелді болды. 18-ғасырдағы орыс-түрік соғыстарынан кейін Молдова [[Ресей империясы]]ның қол астына кірді. 1917 – 18 ж. Молдовада Кеңес өкіметі орнады. Бірақ, елдің негізгі бөлігі — [[Бессарабия]] [[Румыния]]ның қол астында қалды. Азамат соғысы біткеннен кейін, 1924 ж. [[Украин КСР|Украин КСР-інің]] құрамына енген [[Молдован АКСР|Молдован АКСР-і]] құрылды. 1939 ж. жасалған Кеңес – герман келісім шарты бойынша 1940 ж. [[Қызыл Армия]] бөлімдері Бессарабияны Румыниядан тартып алды. 1940 ж. 2-тамызда осы Бессарабия жерін қоса отырып, тұтас Молдован КСР-і құрылды. 1941 – 44 ж. Молдованы неміс-фашист әскерлері басып алды. 1944 – 90 ж. Кеңес Одағы құрамында болды. Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін, Молдова тәуелсіз мемлекетке айналды.<ref>Қазіргі дүние географиясы: Хрестоматия. Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған оқу құралы. / Қ. Ахметов, Т. Увалиев, Г. Түсіпбекова. —Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-216-5</ref>
Елдің отын-шикізат базасы жоқ, пайдалы қазбаларды сырттан тасиды. Өнеркәсіптегі жетекші сала – тамақ өндірісі (жалпы өнеркәсіптегі үлесі – 50%). [[Шарап]], [[жеміс]], [[көкөніс]] қалбырлау, [[эфир майы]]н өндіру алдыңғы қатарда. Машина жасау ([[автотіркемелер]], ауыл шаруашылығы машиналарын жинақтау және т.б.), [[химия]] және жеңіл өнеркәсіп салалары жұмыс істейді. [[Қант]], [[темекі]], [[шарап]] секілді жеңіл өнеркәсіп өнімдері өндіріледі және [[бидай]], [[жүгері]], [[қант қызылшасы]], жеміс-көкөністер өсіріледі. Ет-сүт өнімдерін өндіру де жақсы жолға қойылған. Сыртқы саудада тамақ өнімдері мен шарап шығару басым. Негізгі импортталатын тауарлар қатарында отын, шикізат, машиналар, химия өнімдері және т.б. бар. Басты сауда серіктестері – [[Ресей]], [[Украина]], [[Беларусь]]. Ресейдегі Молдова елшілігі [[Қазақстан]]дағы Молдова елшілігі қызметін қоса атқарады.<ref>[[Балалар Энциклопедиясы]], 6 том.</ref>
| |||