Жаяу Мұса Байжанұлы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш 95.58.204.196 (талқылауы) өңдемелерінен Batyrbek.kz соңғы нұсқасына қайтарды |
|||
12-жол:
'''Байжанұлы Жаяу Мұса''' ([[1835]]—[[1929]]) — [[Қазақтар|қазақ халқының]] әйгілі [[әнші]]-[[сазгер]]і, [[ақын]]ы.
Туған жері — [[Павлодар облысы]]ның [[Баянауыл ауданы]]ндағы [[Жасыбай]] көлінің жағасы, Ақшоқы алқабы. Шыққан тегі — [[Орта жүз]], [[Арғын]] ішіндегі Сүйіндік руы.
== Өмірбаяны ==
Алғаш ауыл молдасынан оқып, сауат ашады. Оң-солын тани келе өнер-білім қуып, [[Қызылжар]], [[Омбы]] қалаларына келеді. Омбыдағы орыс мектебінде оқиды, қала өнерпаздарымен араласып, [[домбыра]], [[сырнай]], [[скрипка]] аспаптарын тартуды меңгереді, өзінің сезім-күйін әнге қосуға машықтанады, музыкалық әдеби кештерге араласады. Бойындағы өнерін жұрт алдында көрсете бастайды.
Қалада өткерген жылдарында Жаяу Мұса сол кездің саяси-әлеуметтік өмірін тереңірек танып, туған елінің бодандықтағы мүшкіл халіне ой зерделетіп, санасы толысқан шағында елге оралады. Ел ішіндегі әлеуметтік әділетсіздіктер мен сыртқы өктемдікті жай ғана бақылаушы болып қана қалмайды, өзінің ұстанымын тиісті жерінде өнерімен де, іс-әрекетімен де көрсетіп отырады. «Ақ сиса» сияқты әлеуметтік теңсіздікті әшкерелеген әндері ел ішіне тарай бастайды.
Ақыры Жаяу Мұсаға «Патша саясатына наразы адам» деген айып тағылып, [[Тобыл]]ға жер аударылады. Тобыл түрмесінде ол генерал-губернаторға хат жазып, әскер қатарына сұранады. Мұсаның өтініші қабылданады. Осылайша, оның әскер қатарындағы әр қиырды шарлаған күрделі өмірі басталады. Тобыл, [[Орынбор]], [[Қазан]], [[Новгород]], [[Мәскеу]], [[Владимир]], [[Петербор]] қалаларында, [[Полония]], [[Литуания]] жерінде болады.
Кейін [[Қоқан хандығы]]ның саясатына қарсы жұмсалған полковник М.[[Черняев]]тің әскерінің құрамында [[Алатау]], [[Әулиеата]], [[Шымкент]] жорығына қатысады. Осы жорықта Ресей әскерінің зорлықшыл әрекеттерін көзімен көрген Жаяу Мұса қатты налиды, ән-жырына қосады.
== Шығармалары ==
Line 19 ⟶ 28:
Өмірдің көп тауқыметін бастан өткеріп, еліне оралған Жаяу Мұса әлеуметтік-саяси теңсіздікке арналған әндер шығаруды одан әрі жалғастырады. Ақмола уезіне қарасты Құлбай деген байдың немере қызы Сапармен көңіл жарастырып, ұрпақ құрып, саясатшылықпен айналысады.
Жаяу Мұса қазақтың ән өнерін мазмұн, түр жағынан байытып, шығармашылық жаңалықтар енгізіп, әуен сазын жаңа биіктерге көтерген аса дарынды композитор. Ол өз шығармаларында қазақтың мұңын мұңдап, жоғын жоқтап, өз заманының арман-аңсарын әнмен бедерлей білді. Оның әлеуметтік көзқарастары, азаматтық ұстанымдары сол кездің демократтық-
оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. –
Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2</ref><ref>Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010.ISBN 9965-26-096-6</ref>
{{начало цитаты}}
Жаяу Мұса әндерін күні бүгінге дейін халық сүйіп тыңдайды. Оның алуан нақысты асқақ әндері Қазақстан композиторларының көптеген шшығармаларына арқау болған.
'''''Мұса атақты "Ақ сиса" әнін шығарған:'''''
:Ақ сиса, қызыл сиса, сиса-сиса,
:Қалмайды кімдер жаяу зорлық қылса.
:Шорманның Мұстафасы атымды алып,
:Атандым сол себепті "Жаяу Мұса".
:Жаныма батқандықтан ашынамын,
:Мен неге жаяумын деп басыламын?
:Малым жоқ Шорман айдап алатұғын,
:Қылығын Мұстафаның паш қыламын!
{{конец цитаты}}
==Пайдаланған әдебиет==
| |||