|
| fam5=[[Англикалық тілдер|Англикалық]]
| script=[[Латын әліппесі|Латын]]
| nation='''''Көп қолданатын'':''' [[Антигуа және Барбуда]], [[БарбадосаБарбадос]], [[Белиз]], [[Ботсвана]], [[Бруней]], [[Доминикан Республикасы]], [[Гамбия]], [[Гренада]], [[Гвинея]], [[Ямайка]], [[Либерия]], [[Багам аралдары]], [[Құрама Патшалық]] ''(de facto)'', [[Америка Құрама Штаты]] ''(de facto)'', [[Аустралия]] ''(de facto)'' <br />'''''Қолданады'':''' [[Камерун]], [[Канада]], [[Ганг-Гонг-Конг]], [[Үндістан]], [[Ирландия Республикасы|Ирландия]], [[Кения]], [[Кирибати]], [[Косово]], [[Лесото]], [[Малайзия]], [[Мальта]], [[Жаңа Зеландия]] ''(de facto)'', [[Пәкістан]], [[Филиппин]], [[Сингапур]] ''(de facto)'', [[Оңтүстік Африка Республикасы]], [[Зимбабве]]
| iso1=en|iso2=eng|iso3=eng|map=[[Сурет:Anglospeak(800px).png|center|300px]]<center><small>World countries, states, and provinces where English is a primary language are dark blue; countries, states, and provinces where it is an official, but not a primary language are light blue. </center></small>
}}
'''Ағылшын тілі''' ({{lang-en|English language}}) — [[Үнді-ЕуропалықҮндіеуропалық тілдер]] жанұясының батыс [[герман тілдері|герман тобына]] жататын тіл.
Герман тобына ағылшын тілінен басқа [[неміс тілі|неміс]], [[норвег тілі|норвег]], [[швед тілі|швед]], [[нидерланд тілі|нидерланд]] т.б. тілдері жатады. Ағылшын тілі ежелгі тіл болып есептеледі, ол қазіргі [[Ұлыбритания]] аумағын ежелде басып алған [[Англо-Саксондар]]дың тілі, бірақ жауланған [[кельттер]]дің тілдері де әсерін тигізген.
Ағылшын тілі — [[БҰҰ]]-ның алты тілінің бірі болып саналады.
Ағылшын тілі — [[дүние жүзі]]не ең кең таралған тіл. [[Үндіеуропа тілдері]] тілдерініңнің батыс [[герман тілдері]] тобынане жатады. А. т. құрылымы жағынан флективті. [[Ұлыбритания]], [[АҚШ]], [[Аустралия]], [[Жаңа Зеландия|Жаңа Зеландияның]] мемлекеттік тілі болып табылады. [[Канада]]да ([[француз тілі]]мен қатар), [[Ирландия]]да (ирланд тілімен қатар) мемлекеттік қос тілдің бірі. [[БҰҰ]]-да қабылданған ресми алты тілдің негізгісі. Алты құрлыққа кең тараған бұл тілде қазір 400 млн-нан астам [[адам]] сөйлейді. [[Қазақстан]]да да 20-ғ-дың 50-жылдарынан бастап [[Абылай хан]] атынд. Қазақ мемлекеттік халықаралық қатынастар және әлем тілдері ун-тінде, өзге де жоғары және орта оқу орындарында Ағылшын тілі оқытылып мамандар дайындалды. Жеке пән түрінде мектеп бағдарламаларына енгізілді. А.т-нің түп-төркіні 5-6 ғ-да құрлықтан [[Британ]] аралына қоныс аударған англ, сакс, ют тайпалары мен аралдағы байырғы кельт (бриттер) тайпаларының тілі болып саналады. А.т-нің даму тарихы ежелгі ағылшындық (7-11 ғ.), орта (12-15 ғ.) және жаңа (15 ғ-дан бері) дәуір болып үш кезеңге бөлінеді. А.т-дегі жазба ескерткіштер 7-8 ғ-дан белгілі. Ол уақытта ағылшындар руна жазуын пайдаланып, тасқа, ағашқа, сүйекке ойып жазған. 6-7 ғ-да ағылшындар арасында христиан дінінің таралуына байланысты [[Руналық жазу|руна]] жазуы қолданыстан шығып, латын әліпбиі қолданыла бастады. [[Ағылшындар]] [[латын әліпбиі]]н ілгері дамытып, оған W, J және V әріптерін қосты. 1066 ж. Англияны нормандар басып алды да, мемл. тіл — [[француз тілі]] болып, Ағылшын тілі қарапайым халықтың сөйлеу тілі есебінде сақталды. 1476 ж. Англияда ағылшын тілінде кітап басып шығару басталды. Бұл жағдай Лондон диалектісі негізінде ағылшынның жазба әдеби тілін қалыптастырды.
Ағылшын тілі британдық және американдық болып екі түрге бөлінеді. Британдық Ағылшын тілі өз ішінде шотландиялық, солтүстік, батыс, шығыс, оңтүстік диалектілерге жіктеледі. 7-11 ғ-да англо-саксон тілінде 4 [[диалект]] болған: нартумбриялық, мерсиялық, уэссек және кент.
Ағылшын тілінің басты ерекшеліктері: а) [[фонетика]] жүйесінде дыбыстарының көпшілігі біресе созылыңқы, біресе қысқа айтылады. Осыған орай, Ағылшын тілінде сөз мағынасы бірсыдырғы өзгеріске түсуі мүмкін; б) морфол. саласындағы өзгешелік: [[сын есім]] мен сан есімнің барлық жалғаулары, яғни [[септіктерсептік жалғау|септіктері,]] сондай-ақ, [[зат есім]] мен [[етістік]] аффикстерінің көбі бұл күнде тарихи өзгерістерге түскен. Соған орай, Ағылшын тілінде сөз бен сөзді байланыстыратын предлогтар, артикльдер, сондай-ақ көмекші етістік сияқты жаңа тұлғалар, формалар ([[морфемаларморфема]]лар) пайда болған. Ағылшын тілінің жазу ережелері мен сөздердің айтылуында айырмашылықтар бар. Орфографиялық ережелер бойынша бұрынғы және қазіргі ағылшын тіліндегі дыбыстардың өзгерістері жазуда қатаң сақталады.<ref name="source1">“Қазақ Ұлттық Энциклопедиясы”, 1 - том</ref>
.
== Дереккөздер ==
|
