Әнуар паша: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Bot: Migrating 40 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q153899 (translate me)
шӨңдеу түйіні жоқ
1-жол:
{{copyedit}}
{{Infobox Military Person
|name=Исмаил Енвер
|lived=[[22 қараша]] [[1881]] - [[4 тамыз]] [[1922]]
|placeofbirth=[[Ыстанбұл]]
|placeofdeath=[[Чеген]], [[Тәжікстан]]
|image=[[Сурет:Ismail Enver.jpg|250px|]]
|caption=Ismail Енвер
|nickname=Енвер Паша
|allegiance=[[Османлы империясы]]
|serviceyears=
|rank=[[Генерал]], [[Соғыс министрі]]
|commands=
|unit=[[Үшінші армия (Османлы Империясы)|Үшінші армия]]
|battles=[[Италиян-түрік соғысы]], [[Балқан соғыстары]], [[Сарыкамыш шайқасы]]
|awards=
|relations=
|laterwork=Төңкерісші
}}
'''Енвер Паша''' ([[22 қараша]] [[1881]], [[Ыстанбұл]] - [[4 тамыз]] [[1922]], [[Тәжікстан]]), [[Османлы империясы]]ның соңғы жылдарында түрік әскер және саясат адамы. [[Бірлік және азаттық]] қоғамының негізін қалаушысы және öныңоның жетекшілерінің бірі, [[1913]] жылы [[Babıali Baskını]] деп аталған төңкеріс қоғамының билік басына келтірмедікелтірілді, [[1914]] жылы өз бастамасымен Алманиямен әскери одаққа бастамашы болып Османлы дәулетінің [[Бірінші Дүниежүзілік соғысы]]на кіруіне себепші болды, соғыс жылдарында ''«Соғыс министрі және бас қолбасшының өкілі»'' лауазымында әскери саясатты жүзеге асырды.
Дүниежүзілік соғысының жеңіліспен аяқталуы себебінен [[1918]] жылы шетелге қашқаннан кейін, [[Алмания]] және [[Ресей]]де толық сипаты бүгінге дейін белгісіз болып отырған кейбір күрестерге қатысып, [[кеңес]] үкіметінің қолдауынан айырылған соң Азия түріктерін бас көтеруге түрткі салу мақсатымен кеткен [[Түркістан]]да бір шайқас кезінде қаза тапты.
[[1914 жылы падиша [[Ғабдүлмәжит]]тің немересі ([[шахзада Сүлейман]]ның қызы) [[Нажие Сұлтан]]ға үйленіп Османлы әулетіне күйеу болды. Бұл некеден Түркән Маятепек және Мапейкер Үргіп атты қыздары және Әли Енвер Ақоғлу (1921-1971) атты бір ұлы бар.
 
== Өмірі ==
Соғұқчешме әскери рүштиесінде (орта мектебінде) білім алған. [[Әскери училище]]ні [[1899]] жылы жаяу әскер лейтенанты болып бітіргеннен соң, [[1902]] жылы штаб капитаны болып Әскери Академияны бітірді. Селаниктегі үшінші армияның басшысы болып тағайындалды. [[1906]] жылы [[майор]] болды. [[Бірлік және азаттық қоғамы]] кадрлері арасында кірді. Падиша [[ІІ-ші. Ғабдүлхамит]]ке Бірлік және азаттық қоғамы туралы баяндамалар ұйымдастырып жібергені деген желеумен үлкен апасының күйеуі болған Селаник Орталық басшысын 1908 жылы тапаншамен атып өлтірді.
[[Екінші. конституциялық басқару]]дың жариялануында маңызды роль атқарды. Македония жалпы инспекциялығы және Берлин әскери атташелігі сияқты қызметтер атқарды. [[31 наурыз]] оқиғасында [[Қозғалыс әскері]]не қосылды. [[Ишкодра]] mutasarrıfı және майдан басшысы болып италиян шабуылына табысты қарсы қимыл жүргізген Енвер паша, [[1912]] жылы [[подполковник]] болды.
[[23 қаңтар]] [[1913 жылы [[Бірлік және азаттық]] тарапынан ұйымдастырылған [[Babıali Baskını]] ұйымына қосылды. [[Садразам Камил паша]] қоғамының қорғаушыларымен бірге лауазымында тапаншамен қоқан-лоққы жасап отставкаға кетуге мәжбүр етті. Осылайша Бірлік және азаттық қоғамының қару күшімен билікті қолға алғанынан кейін, [[Едірне]]нің құтқарылуында маңызды роль атқарды. Бұл табысынан кейін [[полковник]] соңынан да [[бригада генералы]] болып көтерілген Енвер паша, Нажие Сұлтанға үйленген соң [[1914 жылы 33 жасында [[Саит Һалим паша]] үкіметінде [[соғыс министрі]] болды. Әскерде кейбір өзгерістер жасаған Енвер паша, франсыз үлгісінің орнына алман үлгісін енгізді.
[[Османлы]]ныңОсманлының [[Бірінші Дүниежүзілік соғысы]]ндасоғысында алмандардың жағында соғысуына ең белсенді роль ойнаған кісі еді. [[Едірне]]ніңЕдірненің кері алынбауын қамтамасыз ететін, күтпеген түрде ani және күтпеген шабуылға тәуелді әскери стратегия anlayışıdır. Ресейдің Кавказға шабуылы себебінен [[Сарыкамыш операция]]сын ұйымдастырды. Сарыкамыш майдан қолбасшысы [[Хасан Ізеттин паша]]ның қыс жағдайларында шабуылға шығу туралы бұйрығына қарсы шығуы себебінен Енвер паша, оның өзін қызметтен босатып орнына полковник [[Хафиз Исмаил Һакки]]ді тағайындады. Ауыр қыс жағдайларында басталған шабуыл, 60,00060000 әскердің шығынымен аяқталды.
Соғыстың Османлы империясының жеңілісімен аяқталған соң Бірлік және азаттық партия мүшелері жолдастарымен бірге бір алман сүңгуір қайығымен шетелге қашты, алдымен [[Одесса]]ға, ол жерден де [[Берлин]]ге кетті; содан соң [[Ресей]]геРесейге өтті. Анадолыдағы ұлттық күрес қозғалысына қосылу тілегі де қабылданбады.<ref>http: www.aksam.com.tr/yazar.asp?a=106149,10,2</ref>
 
[[1920]] қыркүйегінде [[Баку]]де шығыс ұлттары жиналысына қатысты және [[Батуми]]де [[Түркия кеңестері партияпартиясы]]сынн құрып [[Түркістан]]дыТүркістанды азат ету қозғалысын бастады. Тұран қағандығын құру үшін ұлы күрестерден табылды. [[4 тамыз]] [[1922]] жылы Тәжікістанда, Белчиван маңында бір қақтығыста [[пулемет]] оғына ұшып қаза тапты және [[Чеген]] ауылында жерленді.
 
== Елге қайта жерленуі ==
[[1996]] жылы Енвер пашаның сүйегі [[Тәжікістан]]нан Түркияға жеткізіліп , қаза тапқан күні болған [[4 тамыз]] [[1996]] күні ''«Şişli Abide-i Hürriyet»'' төбесіне жерленді. Енвер пашаны қайта жерлеген комиссияны профессор доктор. Исмаил Ака басшылық етті. Рәсімге dönemin президент [[Сүлеймен Демирел]], кейбір министрлер және Енвер пашаның немерелері де қатысты.
== Сілтемелер ==
{{reflist}}
48-жол:
 
[[Санат:Османлы тарихы]]
[[Санат:20-шы ғасыр түрік тарихы]]
[[Санат:1881 жылы туғандар]]
[[Санат:1922 жылы қайтыс болғандар]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Әнуар_паша» бетінен алынған