Шағыл мысығы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Bot: Migrating 47 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q175329 (translate me)
ш clean up, replaced: Маңғыстау түбегі → Маңғыстау түбегі using AWB
21-жол:
'''Шағыл мысығы''' ({{lang-la|Felis margarita}}) — мысықтәрізділерге жататын түр; мысык туысына жататын ең кішкентай түрідене ұзындығы 43-57 см, құйрығы 28-35 см, үшбұрышты құлағы төмен орналасқан; табандарын қалың түк басқан.<ref name="name">Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2007. - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3</ref>
[[Сурет:Stamp of Kazakhstan 231.jpg|left|thumb|Қазақстандық шағыл мысығы]]
Шағыл мысығы негізінен [[Арабия]], [[Синай түбегі]]нде, [[Сахара]]ның солтүстік мен [[Пәкстан]]ның құмды жерлерінде кездеседі. Ал [[Қазақстан]]да [[Маңғыстау түбегі]]нің бұйратты құмдары мен шағылдарында және [[Қызылқұм]]ды мекендейді. Дене тұрқы 40 — 52 см, салм. 1,3 — 3,4 кг. Арқасы мен бүйірі құм түстес сарғыш, денесінде айқын емес қара жолақтары болады. Құйрығының ұшы қара қоңыр. Құлағы үшбұрышты, самай сақалы жақсы көрініп тұрады. Табандарындағы тарақ тәрізді қалың қылшықтары олардың құмда еркін жүруіне мүмкіндік береді. Қоныс тепкен жерлерінде ін қазады, кейде түлкі, қарсақтың ескі індерін де пайдалана береді. Ұсақ кеміргіштермен ([[қосаяқтар]], [[құмтышқан]]дар), кейде бауырымен жорғалаушылармен, ұсақ құстармен және жәндіктермен қоректенеді. Қорегін аулауға түнде шығады. Шағыл мысығытар ақпан — наурыз айларында шағылысып, аналығы сәуір — мамырда 2 — 5 (көбінесе 3) жас мысық туады. Құмды, шөлді аймақтарда тіршілік ететін болғандықтан аз зерттелген. Шағыл мысығының саны қай жерде де аз, Қазақстанда 1952 — 55 жылы оның 6 дарабасы ұсталғаны туралы деректен басқа мәлімет жоқ. Республикада [[Үстірт]] және [[Ақтау-Бозащы]] қорықшаларында қорғауға алынып, Қазақстанның “[[Қызыл кітабына]]” енгізілген.<ref>[[Қазақ Энциклопедиясы ]], 9 том 18 бөлім</ref>
 
==Статус.==
30-жол:
 
==Таралуы.==
[[Аравия]] мен [[Синай]] түбектерінде, [[Сахара|Сахараның]]ның солтүстігінде, [[Пәкістан|Пәкістанда]]да, [[Орта Азия]] мен Қазақстанда мекендейді. Біздің республикада шағыл мысығы [[Маңғыстау түбегі]] түбегінденде және [[Үстірт|Үстіртте]]те таралған. Оны [[Сеңгіркөл]] мекенінде, шамамен [[Форт-Шевченко]] (Ақтау қ.) қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 300 км жерде, [[Матайқұм|Матайқұмда]]да, [[Үшқұдық]], [[Ащыбұлақ]] және [[Соратай]] мекендерінде, сол сияқты [[Асмантай]] сорынан аулаған. Бұл мысық [[Қарынжарық]] құмы мен [[Сам құмдарынд]]а да мекендеуі мүмкін. [[Қызылқұм|Қызылқұмда]]да солтүстікте [[Сырдария]] өзеніне дейін кездеседі.
 
==Мекендейтін жерлері.==
36-жол:
 
==Саны.==
ХХ-шы ғасырдың 30-шы жылдарында бұл мысық Қызылқұмның солтүстігінде кәдімгідей болды, ол жерлерден [[Қызылорда облысы|Қызылорда облысының]]ның дайындау мекемесіне жылма-жыл 100-ге дейін терісі тапсырылған. 1952-1955 жылдары солтүстік типті құмды шөлден ([[Жаңадария]] өзенінен оңтүстікке қарай) бір және оңтүстік типті құмдардан 6 шағыл мысығы есепке алынған. Қазір Қазақстанның құмды шөлдерінде шағыл мыығы өте сирек.
 
==Негізгі шектеуші факторлар.==
42-жол:
 
==Биологиялық ерекшеліктері.==
Отырықшы және түнде белсенді тіршілік етеді. Майда ке кеміргіштермен ([[Құмтышқандар|құмтышқандарықұмтышқандар]]ы, [[Қосаяқтар|қосаяқтар]], [[тараққұйрық]]) қоректенеді, сирек [[Рептилиялар|рептилиялардырептилиялар]]ды, құстар мен [[Буынаяқтылар|буынаяқтылардыбуынаяқтылар]]ды жейді. Құм адырларының етектерінен өздері өазған індерде, кейде түлкі, қарсақ және жайраның ескі індерінде қоныстанады. Мауығуы – ақпан-наурызда. Буаздық мерзімі 60 күн. 2-5, жиі 3 мырсын туады.
 
==Қолда өсіру.==
51-жол:
 
==Қорғауды керек ететін шаралар.==
Қызылқұм қорығын ұйымдастыру және [[Солтүстік Қызылқұм|Солтүстік Қызылқұмның]]ның біраз территориясын қорықша ретінде жариялау.
 
==Зерттеу үшін ұсыныстар.==
Шағыл мысығы құмды жерлерде тіршілік етуге жақсы бейімделген жануар, сондықтан оны болашаққа сақтау керек. Осыған орай бұл мысықтың Солтүстік Қызылқұмдағы популяциясының қазіргі жағдайын анықтау қажет.
 
 
== Деректер==
Line 64 ⟶ 63:
*Слудский, 1982; 2. Гептнер, Слудский, 1972.
 
{{wikify}}
 
[[Санат:Мысықтәрізділер]]
 
 
{{stub}}
{{wikify}}
 
[[Санат:Мысықтәрізділер]]