Ана: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
4-жол:
Тарихи-дерекнамалық еңбектерде қазақ ішіндегі қасиетті Аналардың ел басқару ісіне араласып, кейде олардың есімімен тұтас ру-тайпалардың аталу фактілері көп кездеседі. Мысалы Енең (шын аты Бөкей), Домалақ-енең (Албан-Суан, Дулат руларын кейде осылай атайды), Қызай (Найман), Дәулетбике, Алтын, Мәукеш, Айбике, Нұрбике, Ұлдай, Жезбике, Нәнжіл т.б. А-лар есімдері ру атына айналған. Тіпті, кейбір қазақ руларының елдігін танытатын ұрандары да А. есімімен аталған. Мысалы, Арғыннан тарайтын сүйіндік руының ұраны да — Қызай т.б. Халық болмысының айнасы іспеттес фольклорымыздан (ертек, аңыз, әңгіме, жыр, шешендік сөз, қисса-эпостарымыздан) қиял-ғажайып мыстан кемпірден басқа жағымсыз әйел бейнесін кездестіру қиын. Оның орнына Құртқа, Гүлбаршын, Қаракөз, Қарлыға, Назым, Ақжүніс, Қыз Жібек, Баян сұлу, Айман, Шолпан, Қарашаштың бірі ақылымен, бірі көркімен, енді бірі өжеттік-ерлігімен елге қорған, ұрпаққа А. болғанын көреміз. Қазақ қоғамында ұрпақ тәрбиесі, дәстүр жалғастығы, әдет-ғұрыптардың қалтқысыз орындалуын қадағалап отыруда А-ның қызметі айрықша. Аналар әуелі үй-ішімен, отбасы береке-бірлігінің ұйытқысы болып, одан асса, ауыл-ел ынтымағының жарасуына ықпал жасаған. Адуын би, азулы хандардың өзі ел Аналарының айтқан ақылына құлақ асып отырған. Аналар бейнесі қазақ жазушыларының тарихи-көркем шығармаларында да жан-жақты сомдалған. М.Әуезовтің “Абай жолындағы” Зере, Ұлжан, Ғ.Мүсіреповтің Ұлпаны т.б. көркем бейнелерде бүкіл қазақ әйелдерінің бітім-болмысы жинақталып, шеберлікпен көрсетілген. Халқымыз қара жерді — Жер-Ана деп құрметтеп, туған тілін — Ана тілі деп әспеттеген.<ref> Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2 </ref>
== "Ана" сөзі ==
* mom, mommy, mum, mummy, ma, mam, mammy, maa, amaa, mata — [[ағылшын тілі|ағылшынша]] және оған бауырлас тілдер;
* māma (妈妈/媽媽) — [[қытай тілі|қытайша]]
* máma — [[чех тілі|чех тілінде]];
* maman — [[француз тілі|французша]] және [[парсы тілі|парсы тілінде]];
* maadar — дари тілінде;
* մայր {{IPA|[mɑjɹ]}} — армян тілінде
* ана — [[қазақ тілі|қазақша]]
* mamma — [[итальян тілі|итальянша]] және [[исланд тілі|исландша]];
* mãe — [[португал тілі|португалша]];
* ema — [[эстон тілі|эстон тілінде]]
* má или mẹ — [[вьетнам тілі|вьетнамша]];
* mam — валлий тілінде;
* eomma (엄마, IPA: ʌmma) — [[корей тілі|корейше]];
* matka — [[Поляк тілі|поляк тілінде]]
* madre — [[испан тілі|испанша]]
* matrice — [[албан тілі|албанша]]
* modor — ескі ағылшын тілінде
* mathrin — ескі ирланд тілінде
* matr — [[санскрит]] тілінде
== Ана махабаты ==
Ананың балаға деген махабатын [[Фариза Оңғарсынова|Фариза Оңғарсынованың]] мына өленінен аңғаруға болады.
Ана махабаты
*Малынып мұң-желімге
*жырақта жүргенімде,
*тайғақ жолдар жанымды бек жүдетіп,
*саған деген бал сезім елжіретіп,
*қатар басып менімен күнде бірге
*себеді үміт нұры
*тоңыңқырап жүретін бұл қөңілге.
*Шың, құздар биіктегі
*тұрғандай сүйіп мені,
*сен секілді үндемей біліп бәрін,
*кей шақтағы еркелеу қылықтарым,
*кейде жаным төзгісіз тұйық па еді
*бәрібір саған ғана
*осы қалпым, бар қалпым сүйікті еді.
*Зымырап жылан-жалған,
*құлардай қыран жардан -
*кейде алдымнан тосады дүлейлерін,
*кейде жайлар жанымды үрей менің
*айрылып қалғандай сыңар жаннан.
*Сонда сенің нұр тұлғаң
*Қыдыр ата секілді шығар-ды алдан.
*Өмірдің бауын, бағын,
*мұнарлы сағымдарын,
*көз бермес дауылдарын -
*кешіп келем бәрін де, көріп келем,
*кейде қиын жылдарға жорық деген,
*кейде денем майысып, ауырладым.
*Енді біттім дегенде,
*есіме алам сен барын, ауыл барын.
*Сенің гүл алақаның
*аялап балапанын,
*қыран мекен - қияға талпындырған,
*қанат байлап арманға жалқын нұрдан.
*Ойлауменен есейген бала қамын
*жазатын өзің ғана
*жанымдағы жалаңаш жара табын.
*Ешкімге жала жаппай,
*ешкімді қаралатпай,
*адалдықтың емізіп сүтін маған,
*"өтірікке тұнса да бүкіл ғалам,
*шындықпен өт дегенің"- үкім маған,
*көңілімде жаттаулы дара хаттай.
*Шындықтың құздарына,
*дауылдың ызғарына
*кеуде тосып келемін өрмелеп мен,
*талай-талай алқынып терге бөккем,
*суық өтіп жүрегім сыздады ма -
*сенің демің шілденің
*күн шуағын құяды мұз-жаныма!
*Жылытып шуақ-шабыт,
*жанымнан сыр ақтарып,
*нұрына жүрегіңнің ауық-ауық
*салқындаған денемді малып алып,
*сен сүйейсің жатсам мен құлап қалып,
*армандарды бетке алып жүріп келем,
*сенің махаббатыңмен қуаттанып. ([[1973 жыл]])
== Құдай-аналар, мифологиялық және библиялық аналар ==
| |||