Уикипедия

Уақ: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Өңдеу түйіні жоқ
ш санат қою
1-жол:
{{уики}}
'''Уақ''' тарихы жайлы барлық тарихшылар бір ауыздан бір шешімге келген. Уақтар академик [[Әлкей Марғұлан]]ның және Қытай қазақтары тарихшысы Нығмет Мыңжандардың айтуынша, Шыңғыс хан кезіндегі Оңғыдтар. Мұны Ш.Уәлиханов атындағы тарихи институтының директоры, бұрын Моңғолия премьер-министрі болған Зардыхан Қиянатұлы "Моңғол үстіртін мекендеген соңғы түркі тайпалары" деген еңбегінде дәлелдеген.
 
УАҚ ТАРИХЫ ЖАЙЛЫ БАРЛЫҚ ТАРИХШЫЛАР БІР АУЫЗДАН БІР ШЕШІМГЕ КЕЛГЕН. УАҚТАР АКАДЕМИК ӘЛКЕЙ МАРҒҰЛАННЫҢ ЖӘНЕ ҚЫТАЙ ҚАЗАҚТАРЫ ТАРИХШЫСЫ НЫҒМЕТ МЫҢЖАНДАРДЫҢ АЙТУЫНША ШЫҢҒЫС ХАН КЕЗІНДЕГІ ОҢҒЫДТАР. МҰНЫ Ш.УАЛИХАНОВ АТЫНДАҒЫ ТАРИХ ИНСТИТУТЫНЫҢ ДИРЕКТОРЫ, БҰРЫН МОНГОЛИЯНЫН ВИЦЕ ПРИМЬЕРІ БОЛҒАН ЗАРДЫХАН ҚИНАЯТҰЛЫ МОҢҒОЛ ҮСТІРТІН МЕКЕНДЕГЕН СОҢҒЫ ТҮРКІ ТАЙПАЛАРЫ ДЕГЕН ЕҢБЕГНДЕ ДАЛЕЛДЕДІ. ОҢҒЫД ДЕГЕН СОЗ (ОНГОД ДЕП МОНГОЛША ЖАЗЫЛАДЫ АЙТЫЛУЫ ОҢҒЫД МУНДА -Д КОПТИК ЖАЛГАУЫ МЫСАЛЫ КЕРЕЙД-КЕРЕЙЛЕР) ЯГНИ МЕКЕНДЕГЕН ЖЕРІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ ОҢҒЫД ОНГОН НУТАГТНУУД ДЕГЕН СОЗДН КЫСКАША АЙТЫЛУЫ МОНГОЛША ОНГОН НУТАГТНУУД-ЖЕРҰЙЫҚ МЕКЕНДІЛЕР ДЕГЕН СОЗ ЯҒНИ МЕКЕНДЕГЕН ЖЕРЛЕРІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ СОЛАЙ АТАЛҒАН.
ЕНДИ ОҢҒЫДТАН КАЛАЙ УАҚ ДЕГЕН СӨЗ ШЫҚТЫ ДЕГЕНГЕ КЕЛСЕК КӨНЕ ТҮРКІЛЕР О-ДАН БАСТАЛАТЫН СӨЗДІ У-МЕН БАСТАП АЙТКАН МЫСАЛЫ КЫТАЙДАН ОН ХАН ДЕГЕН АТАҚ АЛГАН КЕРЕЙДІҢ ТҰҒРЫЛ ХАНЫН ТУРКІ ТАЙПАЛАРЫ УАҢ (УАН ОРЫСТАР ВАН ДЕГЕН) ХАН ДЕП АЙТҚАН. МЕН ЖОҒАРЫДА -Д МОНГОЛША КОПТІК ЖАЛГАУЫ ДЕГЕНДІ АЙТТЫМ, СОНДА Д-НЫ АЛЫП ТАСТАГАНДА ОҢҒЫД ДЕГЕН СӨЗ ШЫГАДЫ КӨНЕ ТҮРКІЛЕР ОН ДЕГЕНДИ УАН ДЕП АЙТКАНЫН ЕСКЕРСЕК УАҢҒЫ ДЕГЕН СОЗ ШЫҒАДЫ, УАҢҒЫ АЙТЫЛУЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ТРАНСЛИЯЦИЯГА ҰШЫРАП УАҢҚ ДЕГЕН СОЗ ШЫККАН АЛ ЕНДІ АЙТЫП КӨРІҢІЗ УАҢҚ ДЕГЕН СӨЗДІ Ң-МЕН АЙТКАНДА ҚОЛАЙСЫЗ БОЛЫП ТҰР СОНДЫКТАН Ң-ТУСИП ҚАЛҒАН ОСЫЛАЙ ОҢҒЫД-ТАН УАҢҚ ОДАН УАҚ ДЕГЕН СОЗ ШЫҚҚАН.
РАШИД --АД-ДИН ЖАНЕ БІР ҚАТАР ТАРИХШЫЛАР УАҚТАРДЫ АҚ ТАТАРЛАР ДЕПТЕ АТАҒАН ТАРИХЩЫЛАР УАҚТАР ЖАЙЛЫ ҚЫТАЙЛАРМЕН ЖАҚСЫ ҚАТЫНАС ОРНАТЫП ОЛАРДАН ҚАЛА САЛУДЫ ҮЙРЕНІП ҚАЛАЛЫҚ ӨМІРГЕ КӨШІП ОТЫРЫҚШЫЛАНА БАСТАҒАН ТҮРКІ ТАЙПАСЫ ДЕГЕН РАШИД --АД-ДИН ЖАЗБАЛАРЫ БОЙЫНША УАҚТАРДЫҢ ҚАРА ХОТО ДЕГЕН АСТАНАСЫ ҮЛКЕН ҚАЛА МҰНДА ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫМЕН ҚЫТАЙДАН ШЫҚҚАН ЖАНЕ БАРА ЖАТҚАН БАРЛЫҚ КЕРУЕНДЕР САУДА ЖАСАҒАН ОНДА УАҚТАРДАН БАСҚА ТАЙПАЛАРДА САУДА САТТЫҚ ЖАСАП КЕРЕК ЖАРАҒЫН АЛҒАН. ҚАРА ХОТОНЫҢ ОРНЫН ҚЫТАЙ АРХЕОЛОГТАРЫ ТАПТЫ ОЛ
ЭДЗИН ОЗЕНІНІҢ ТӨМЕҢГІ ҚҰЙҒАНЫНДА ОРНАЛАСҚАН КООРДИНАТЫ
ЕНДІГІ 40*-44* БОЙЛЫҒЫ 100*
ШЫҢҒЫС ХАННЫҢ КЕЗІНДЕ ҚЫТАЙЛАРМЕН УАҚТАР АҚ ҚОРҒАНДЫ ЯҒНИ ШЕКАРАСЫН БАСҚА КӨШПЕНДІ ТАЙПАЛАРДАН ҚОРҒАУДЫ УАҚТАРҒА СЕНІП ТАПСЫРАДЫ УАҚТЫҢ БАЛАЛАРЫ ҚЫТАЙДА ОҚУ ОҚИТЫНЫ ЖАЙЛЫ ДЕРЕКТЕР БАР.
УАҚ БАСҚАРУШЫСЫНЫҢ БАЛАСЫНА ШЫҢҒЫС ХАН КІШІ ҚЫЗЫ АЛАГАНЫ БЕРІП ҚҰДА БОЛҒАН ШЫНГЫС ХАН ҚЫТАЙҒА ШАБУЫЛДАҒАНДА УАКТАР АҚ ҚОРҒАННЫҢ ЕСІГІН ШЫҢҒЫС ХАНҒА АШЫП БЕРІП ОНЫМЕН БІРГЕ СОҒЫСЫП КЫТАЙДЫ БАСЫП АЛАДЫ. ОДАН БАСҚАДА КӨПТЕГЕН СОҒЫСТА УАҚТАРМЕН ШЫҢҒЫС ХАН БІРГЕ БОЛҒАН СОНДЫҚТАН МОНГОЛ ИМПЕРИЯСЫН ҚҰРҒАН НЕГІЗГІ АДАМДАРДЫҢ БІРІ РЕТІНДЕ ШЫҢҒЫС ХАН УАҚ ХАНЫН АЙТЫП СЫЙ СИЯПАТ ЛАУАЗЫМ БЕРГЕН СОНДЫҚТАН УАҚТАРДЫ ӨЗДЕРІНІҢ ТҰРҒЫЛЫҚТЫ ЖЕРІНЕН ШЫҢҒЫС ХАН МЕН ОДАН КЕЙІҢГІ ХАНДАРДА ЕШҚАЙДА ҚУМАГАН УАҚТАР ҚАЗІРГІ ҚАЗАҚСТАН АУМАҒЫНА ҚОНЫСТАНУ ҚЫТАЙДЫ МАНЖУРЛАР БАСЫП АЛҒАН КЕЗДЕН БАСТАЛАДЫ.ЯҒНИ 14 ҒАСЫРЛАР ШАМАСЫ БОЛАР АЛ БАСҚА ОРТА ЖУЗ ТАЙПАЛАРЫ ЩЫҢҒЫС ХАННАН СОҒЫСТА ЖЕҢІЛГЕН СОҢ ЖЕРЛЕРІН ТАСТАП ҚАЗІРГІ ҚАЗАҚСТАН АУМАҒЫНА КЕЛГЕН. УАҚТАР ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫ ҚҰРЫЛҒАНДА ҚАЗАҚТЫҢ ҮЛКЕН ШАҢЫРАҒЫН ОРТА ЖҮЗ ҚҰРАМЫНДА УЫҚ БОЛЫП КӨТЕРГЕН НЕГІЗГІ РУЛАРЫНЫҢ БІРІ. ШЫҢҒЫС ХАН ХОРЕЗМДІ ЖАУЛАП АЛУҒА АТТАНАРДА УАК ӘСКЕРІ 3-КЕ БӨЛІҢГЕН 1 ТОП ӨЗ ЖЕРЛЕРІНДЕ ҚОРГАНЫСТЫ ҚАЛГАН 2 -ШІ 3 ШІ ТОПТАР ШЫНГЫС ХАНМЕН ЖӘНЕ МҰҚЫЛАЙМЕН КЕТКЕН БҰҒАН ҚАРАҒАНДА ӘСКЕР САНЫ КӨП БОЛҒАНЫ.
МЕНІҢ БІЛҮІМШЕ УАҚТАН ШЫҚҚАН ТАНЫМАЛДАР:
ЖАУБАСАР БАТЫР - УАҚТЫҢ ҰРАНЫ
АСАН ҚАЙҒЫ. ЕР КӨКШЕ. ЕР ҚОСАЙ. ҚАМБАР БАТЫР. БАТЫР САРЫ. БАТЫР БАЯН.КҮШІКБАЙ БАТЫР БӘРІНІҢДЕ АТЫ АҢЫЗҒА АЙНАЛҒАН. ЭПОСТЫК ЖЫРЛАР ОСЫ КҮНГЕ ЖЕТКЕН.
МАҒЖАН ЖҰМАБАЕВ АКАДЕМИК ДЕПУТАТ ГАРИФОЛЛА ЕСИМОВ. КЕНЖЕГАЛИ САГАДИЕВ. АКАДЕМИК ТАҒАМ ТАНУ АКАДЕМИЯСЫНЫҢ ПРЕЗИДЕНТІ АЛЕМДЕК ЕҢ ЖОҒАРЫ ДЕҢГЕЙДЕГІ ДӘРІГЕРЛЕРДІҢ БІРІ Төрегелді ШАРМАНОВ. ӘНШІ ДЕПУТАТ БЕКБОЛАТ ТІЛЕУХАН. БИЗНЕСМЕН ДЕПУТАТ ЖЕЛТОҚСАНШЫ НҰРТАЙ САБИЛИЯНОВ. ЖЕЛТОҚСАН КӨТЕРІЛІСІНІҢ БАСШЫСЫ БОЛГАН Қайрат Рысқұлбеков. Опера саласындағы үздік 80-нің сеңгірінен асқан қазақ баритоны Ермек Серкебаев. ПОСТ КЕҢЕСТК ЕЛДЕРДЕ 1 ШІ БОЛЫП НАРЫКТЫҚ ЭКОНОМИКАҒА ТАБЫСТЫ РЕФОРМА ЖАСАҒАН ҚАЗАҚТЫҢ АЛҒАШҚЫ ПРИМЬЕР МИНИСТРІ БОЛҒАН ӘКЕЖАН ҚАЖЫГЕЛДИН. ЕВРОПА ҚАЗАҚТАРЫНЫҢ БАСШЫСЫ БИЗНЕСМЕН АБДУЛЛА КИССЕНЖИР.
МОНГОЛИЯДАГЫ ҚАЗАҚТАРДЫН 20%-Ы УАҚТАР СОЛ АЗДАН ШЫҚСАДА МОҢҒОЛИЯДАГЫ БАР ҚАЗАҚТЫ БАСҚАРҒАН ОБЛЫС ӘКІМДЕРІ БОЛҒАН АСАНБАЙ АСҚАРҰЛЫ ЖӘНЕ САРАЙ. МОНГОЛИЯДАГЫ КАЗАКТАРДЫН УСТАЗЫ АТАНГАН АҚТЫШҚАН. ВИЦЕПРИМЬЕР БОЛҒАН БОЛАТ.XX ҒАСЫРДЫҢ БАСЫНДА БАСЫНДА ӨЗ ЦЕХЫНДА ӨЗ ҚОЛЫМЕН ТІГІН МАШИНАСЫН ІСТЕП ШЫҒАРҒАН ДАЛА ИНЖЕНЕРІ (ОҚЫМАҒАН АДАМ) ӨНЕРТАПҚЫШ МЕНІҢ АТАМ ЖҮНІСҰЛЫ ЖАМАН
 
'''Уақ''' тайпасының рулары мен аталары жоңғарларды қуып шығу кезеңінде қазақтардың Орталық және Шығыс Қазақстанға қайтып оралуы тұсындағы жалпы ағын бойынша қозғалған. Бастапқыда уақтардың бірнеше қауымы [[Ерейментау жазығы]]на (мысалы, Тұраққопа алқабы) қоныстанған да, басқалары Ертістің оң жағалауына (Арқатау тауы жазығына) кеткен. Ерейментаудан олар Ертістің сол жағалауына, Шар, Ащысу секілді өзендер бойына көшеді. Ертістің оң жағалауында уақтардың біразы жалға: 1 шаңыраққа 40 тиын, 1 ірі қараға 15 тиын, 1 қойға 5 тиын, әрбір шаңырақтың түтін салығына 30 тиын төлепу кабипеттік және әскери жерлерде көшіп жүрген. Жайылым мен учаскелерді жалға алатын ақшасы болмаған кейбір қауымдар Ертістің сол жағалауына, ал басқалары Томск губерниясы мен Алтай таулы округінің жерлеріне кетеді. Мысалы, Жансары руы 1876 жылға дейін Алтай таулы округінің жерінде қыстап жүргенде, өзінің Семей облысына қосылуы себепті Ертіске көшіп келуге мәжбүр болған.
Line 31 ⟶ 19:
Уақтар иелігінің оңтүстік шегі Әжі-Болат-Қарасу көлдері бойымен өткен. Ертіс өңіріне уақтардан негізінен алғанда Бидалы (Ергенекті уақ) тармағының Әжібек, Абырай аталары мен аздаған Шоға руы (6-кесте) қоныстанды. Қазақстанның солтүстігінде, Петропавл уезінде, уақтар Обаған өзенінің шығыс жағалауында, Алабота, Қойбағар, Шалқар, Жарқайың, Шошқалы көлдерінің жазығында, Есіл, Қойбағар, Түнтүгір өзендерінде көшіп жүрген. Ондаған шаңырақ Теке өзені маңында қоныстанған. Петропавл уезінде 221 ауыл (2260 шаруашылық) болған, бұл барлық шаруашылық санының 19,8 пайызы болады. Уезде ергенекті уақ руының қауымдары көбірек те, Шоға руының өкілдері азырақ болған.
{{Қазақ рулары}}
[[Санат:Шежіре]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Уақ» бетінен алынған