Жеміс: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Bot: Migrating 120 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q1364 (translate me)
ш clean up клетка -> жасуша, replaced: клетка → жасуша (2) using AWB
1-жол:
[[File:La Boqueria.JPG|thumb|300px|[[Барселона|Барселонадағы]]дағы [[Бокерия]] базарынының жемістері]]
'''Жеміс''' (лат. fructus) — жабық тұқымды [[өсімдік]]тер [[өнім]]і. Жеміс [[ұрық]]танған аналықтан дамиды, бірақ көптеген өсімдіктерде басқа бөліктерінен де ([[гүл кіндігі]], [[гүл серігі]], т.б.) дамиды. Аналықтан дамыған жемісті '''нағыз жеміс''', ал басқа бөліктерінен дамыған жемісті '''жалған жеміс''' деп атайды. Жеміс [[тұқым]]нан және [[жемісқап]]тан тұрады. Жемісқаптың ішінде бір немесе бірнеше тұқым болады, партеногенездік жолмен дамыған жеміс тұқымсыз болады. Өсімдік түріне байланысты жемістің пішіні, көлемі, түсі әр түрлі болады. Жеміс '''құрғақ жеміс''' және '''шырынды жұмсақ жеміс''' деп бөлінеді. Құрғақ жемістің көп тұқымды қақырап ашылатын (бұршақ, бұршаққын, т.б.) және бір тұқымды, қақырап ашылмайтын ([[жаңғақ]], [[жаңғақша]], [[тұқымша]], дәнек) түрі бар. Шырынды жемісті көп тұқымды ([[жидек]], [[асқабақ]], алма, т.б.) және бір тұқымды (сүйекті жеміс) деп бөледі. Жемісқаптың сыртқы қабаты (экзокарпий) жылтыр (шие, алма), балауызды (жүзім, алхоры, шомыр), түкті (шабдалы), жұмсақ ([[өрік]]), қыртысты (тұшала), қалың (лимон, апельсин), қатты (жаңғақ) болады. Шырынды жемістерде экзокарпий қабатынан кейін қант, май жиналатын жұмсақ мезокарпий (өрік, шие, т.б.) қабаты түзіледі. жемістің ең ішкі қабаты (эндокарпий) кейбір өсімдіктерде қатайып, сүйектеніп кетеді (алхоры, т.б.), кейбіреуінде жұмсақ шырынды (лимон, апельсин) немесе үлпекке (бұршақ тұқымдасы) айналады. [[Экзокарпий]] мен [[мезокарпий]] клеткаларындажасушаларында [[хлорофилл]] болғандықтан, пісіп-жетілу кезінде жемістің клеткажасуша шырынында антоциан пигментінің көбеюіне және хлоропластың хромопласқа айналуына байланысты түсі өзгереді. Бір гүлдегі бірнеше аналықтан ([[таңқурай]], [[қара бүлдірген]], т.б.) пайда болған жемісті күрделі жеміс деп атайды. Бұл жағдайда күрделі жеміс түзетін әр жеміс аналықтан дамиды. Гүл шоғырындағы жеке гүлден дамыған жемістерді шоқ жемістер (мысалы, [[жүзім]]) дейді. Өсімдіктердің піскен жемістері мен тұқымы жел ([[анемохория]]), су ([[гидрохория]]), жануарлар ([[зоохория]]) және адам ([[антропохория]]) арқылы таралады. Құрамында [[белок]], [[май]], көмірсу [[витамин|витаминдері]]дері көп болғандықтан жеміс тағамға, мал азығына, т.б. пайдаланылады. Көптеген жемістен дәрі, бояу алынады. Улы және арам шөптердің жемістері зиянды болады.
<ref> [[Қазақ энциклопедиясы]],3 том</ref><ref>Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9</ref>
 
==Пайдаланылған әдебиеттер==
<references/>
 
{{stub}}
{{wikify}}
 
[[Санат:Жемістер]]
 
 
{{stub}}
 
{{Link GA|es}}
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Жеміс» бетінен алынған