Цитоплазма: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш clean up, replaced: белок → ақуыз (4) using AWB
ш clean up, replaced: организмдерді → ағзаларды, организм → ағза using AWB
16-жол:
'''Цитоплазма''' ({{lang-el|kytos}} — клетка және {{lang-el|плазма}} — қалыптасқан) — ядроны қоршап жатқан клетка бөлігі; қоймалжың (''коллоидті'') ерітінді. Клетка Цитоплазмасының сырты [[плазмолемма]]мен қапталған. Плазмолемма — Цитоплазманың [[ақуыз]]ды-билипидті қа-бықшасы, оның орт. қалыңд. 6 — 10 нм, құрамында ферменттер болады. Ол клетка мен оны қоршаған орта арасындағы зат алмасу процесін қамтамасыз етеді. Цитоплазманың негізгі құрамы [[гиалоплазма]]дан, [[органеллалар]]дан және қосындылардан тұрады.
 
Тірі организмдердіңағзалардың құрамына кіретін клеткаларды екі топқа бөлуге болады: ядро қабаты болмайтыны прокариоттар оларға көк жасыл балдырлар және бактериялар жатады, ядро қабаты жақсы жетілгені эукариоттар, бұған өсімдіктер мен жануарлар клеткалары жатады.
 
[[Эукариоттар|Эукариотты]] клеткалар үш бөлімнен тұрады: сыртын қоршап жатқан плазматикалық мембранадан, цитоплазмадан және ядродан.
29-жол:
''Гиалоплазма'' жасушаның ішкі ортасын құрайды. Гиалоплазманың құрамына негізінен глобулалы [[протеиндер]] кіреді. Олар жалпы жасуша протеиндерінің ''20-25%'' құрайды. Гиалоплазмада [[қант]], [[азот]]тық негіздер, [[Амин қышқылдары|амин]] қышқылдары, липидтер т.б. қосылыстар [[метаболизм]]інің ферменттері болады. Гиалоплазмадағы бос рибосомалар мен полисомаларда жасушаның өз керегіне пайдаланылатын протеиндер түзіледі.
==Органелла==
'''Органеллалар''' (органеллы); (organellae, {{lang-el|organon}} — құрал, мүше, ағза; {{lang-el|еllа}} — майда, кішірейту) — жасуша тіршілігі үшін әртүрлі қызмет атқаратын жасуша цитоплазмасындағы тұрақты құрылымдар. Адам мен жануарлар жасушаларында органеллалардың екі түрі болады. Олар: жалпы органеллалар және арнайы органеллалар. Жалпы органеллалар организмағза жасушаларының барлығына түгелдей ортақ, яғни барлық жасушаларда кездеседі. Өз кезеңінде жалпы органеллалар: жарғақты (мембраналы) және жарғақсыз органеллалар болып екі топқа бөлінді. Жарғақты органеллаларға: митохондриялар, гранулалы эндоплазмалық тор, агранулалы (тегіс) эндоплазмалық тор, пластинкалық кешен (Гольджи кешені), лизосомалар, ал жарғақсыз органеллаларға: бос [[рибосома]]лар, [[полисома]]лар, [[центросома]] ([[центриоль]]дер), [[микротүтікшелер]], [[кірпікшелер]], [[талшық]]тар және [[микрофиламент]]тер жатады. Арнайы органеллалар тек кейбір жасушаларда ғана болады. Оларға миофибриллалар (ет жасушаларында, ет талшықтарында — миосимпласттарда), [[тонофибрилл]]алар (эпителиоциттерде), нейрофибриллалар (нейроциттерде), кірпікшелер, талшықтар жатады. Өсімдіктер жасушаларында аталған жалпы органеллалардан басқа пластидтер (хлоропласт, хромопласт, лейкопласт) болады.
 
'''Органеллалар''' жалпы және арнайы болып бөлінеді. Жалпы органеллалар — жануарлар мен өсімдіктер клеткаларында болатын және тұрақты қызметтер атқаратын құрылымдар. Арнайы органеллалар — тек кейбір маманданған клеткаларға тән ([[биожіпше]], [[тоножіпше]], [[нейрожіпше]], [[кірпікшелер]], [[микробүр]]лер). Бұлардың әрқайсысының атқаратын қызметтері бар. Органелла клеткасының қаңқасын түзетін және оның митоздық бөлінуін қамтамасыз ететін органелла — центросоманы құрайды. Жоғары сатыдағы өсімдік клеткалары Гиалоплазмасында [[центросома]] [[центриоль]]дері болмайды, оларда арнайы [[органоидтар]] — пластидтер ([[лейкопластар]], [[хлоропласт]]ар, [[хромопластар]]) болады, ал [[Гольджи]] кешені Органеллада шашырап жатқан [[диктиосом]]а түрінде берілген. Қосындылар — Органелланың тұрақсыз құрылымдары. Бұған: [[трофик]]. ([[ақуыздар]], [[майлар]], [[көмірсу]]лар), [[секретор]]лық (биол. белсенді заттар), пигменттік ([[каротин]], [[гемоглобин]], [[билирубин]], [[меланин]], т.б.) заттар жатады. Өсімдік клеткасының Органелласында өсімдік шырынына толған, арнайы жарғақпен (тонопластпен) қапталған қосынды — [[вакуоль]]дер болады; қ. Клетка.<ref>Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі/ - Алматы: "Сөздік-Словарь", 2009. ISBN 9965-822-54-9</ref>
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Цитоплазма» бетінен алынған