Емшектегі бала: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
clean up, replaced: нерв → жүйке using AWB |
||
1-жол:
[[File:Емшектегі бала.jpg|thumb|Бала күтімі]]
'''Емшектегі бала'''<ref>"Шаңырақ" үй-тұрмыс энциклопедиясы. Алматы. 1991. ISBN 5-89800-035-6 (1-й з-д)</ref> - анасының сүтін еметін сәби. Бұл кезеңде [[
== Өсу кезеңдері ==
* [[Нәресте
* Емшектегі кезеңі (бір жас толғанға дейін).
Нәрестені анасының организмінен тыс өмір сүруге көндіктіру үшін оның организмінің көптеген
органдары мен жүйелерінің функцияларын өзгертуге тура келеді. Емшектегі баланың
органдары мен клеткаларының [[анатомия
=== Емшектегі баланың дене салмағы ===
Емшектегі баланың [[
* Баланың туған кездегі салмағы:
** мерзімінде туған (39—40 аптадан кейін туған) ер баланың салмағы 3500±450 грамм;
29-жол:
=== Дене күтімі ===
* Емшектегі баланың әсіресе жаңа туған нәрестенің [[
* [[Сүйек]] тканьдерінде [[тұз]] аз болғандықтан, олар [[шеміршек]] тәрізді майысқақ болып келеді де, сәбидің күтімі дұрыс болмаса (мысалы, егер баланы жастыққа отырғызса, аяғына ерте тұрғызса), тез қисаяды.
* Сәбидің [[Бас сүйек|бас сүйегі]] онша жетілмей туады, бас сүйектің қосылған жігі жұмсақ, былқылдап тұрады. Оны еңбегі деп атайды. Ол балаға 9—14 ай толғанда қатады.
38-жол:
=== Дене температурасы ===
Ересектердің температурасына қарағанда емшектегі нәрестенің [[температура
=== Тыныс алуы ===
* Емшектегі баланың [[
* Бала бір [[
=== Жүрек тамырлары ===
49-жол:
* Нәрестенің өсуіне қарай оның [[Күретамыр|күре тамырының]] қысымы арта түседі:
** 3 айлығына дейін оның мөлшері орта есеппен сынап бағанасымен 75/50 мм;
** 9—10 айлығында—90/65 мм-ге жетеді.
=== Тісінің шығуы ===
56-жол:
** 8—10 айлығы аралығында үстіңгі 4 тісі;
** бір жасқа толғанда тағы да төменгі 2 тісі, сөйтіп1 жасқа толған балада 8 тіс болады.
* Тіс шығу кезінде асқазанның бұзылғаны(іш өту, [[тәбет
* Баланың организмі кешеуілдеп, жәй өскенде, әсіресе [[мешел]] баланың тістері кеш шығады.
== Нәресте организмінің өмірге бейімделу ерекшеліктері ==
* Ішек құрылысы органдарының [[Жүйке жүйесі|жүйке жүйелерінің]] толық жетілмегендіктен, сәбидің дүниеге келген алғашқы айларында асты дұрыс қорыта алмауы: [[
* Кейде бала емшек емгенде [[
* Бала [[Емшек сүті|емшекті]] жиі емсе, оның денсаулығының жақсы болғаны.
* Кез келген аурудың алғашқы белгісі — сәбидің бей-жәйлікке түсуі немесе емшектен бас тартуы.
* Емшектегі бала алғашқы апталарда дәретке тәулігіне 4—5 рет, ал жыл аяғында 1—2 рет отырады. Нәресте туғаннан кейін алғашқы 3 күн ішінде кіші дәретке онша көп отырмайды (тәулігіне 4—5 рет), бірақ алғашқы аптаның аяғында, 2-аптаның ортасында тәулігіне 20—25-ке дейін кіші дәретке отырады да, жасқа толарда ол 15—16 ретке дейін азаяды.
* Нәрестенің
* Сәби [[
* Емшектегі бала тез қалжырайды, сондықтан ол тәулігіне 17—18 сағаттан кем ұйықтамауы керек.
* Сәбидің организмі анасынан алған [[иммунитет
* Сонымен бірге баланың организмінде ірің тудыратын көптеген [[
=== Нәрестенің бейімделуінде емдеуді қажет етпейтін туындайтын жағдайлар ===
Оларға жататындар:
* '''дене массасының [[
* '''терінің физиологиялық талаурауы''' - тері алғашқы 1-2 күн ішінде талаурап, қызарады. Бұл әсіресе баланың буындары мен өкшелерінде бірнеше сағаттан 2-3 тәулікке дейін созылады да, содан кейін түлей бастайды;
* '''токсикалық эритема (қызару)''' - терінің жалпы қызаруымен бірге пайда болатын әр түрлі бөрткен. Ол жаңа туған нәрестелерде көп кездескенімен, 2 тәуліктен кейін ешқандай залалсыз, өзінен-өзі із-түзсіз жоғалып кетеді;
* '''транзиторлық [[безгек]]''' - нәресте туғаннан кейін 3-4 күн ішінде, су алмасуының бұзылуы себепті, сұйық заттарды жеткіліксіз қабылдаумен байланысты пайда болады; мұндай жағдайда ыстығы 40°С -ге дейін көтерілуі мүмкін; бала мазасызданады. Ішінде сұйық жібергеннен кейін (қайнаған су, [[
* '''[[Жыныс|жыныс кризі]]''' - баланың [[
== Қимыл-қозғалысы мен психикасының дамуы ==
* '''Нәрестенің [[
** 1 айлық бала тік көтерген кезде басын ұстауға тырысады;
** 2 айлығында етпетінен жатып, басы мен кеудесін көтереді;
87-жол:
** 5 айлығында әлденеге сүйеніп отырады, қолтығынан демесе, тізесін бүкпей түзу тұрады;
** 6 айлығында демеп ұстамай-ақ өзі құйрығын басады, немесе тік тұрып, аяғын басуға талпынады;
** 7 айлығында еңбектейді, өздігінен отырады, тізерлеп тұрады, қолынан ұстап демесе, аттап қадам басады, [[
** 8 айлығында өздігінен отырады, басын өзі көтере алады, бір нәрседен ұстап жүруге талпынады;
** 9 ай толғанда қаз тұрады және қолынан жетектесе қаз-қаз басады;
96-жол:
** анасы емізерде бетін солай қарай бұрып, аузын ашады, емуге ыңғайланып, жұтынады;
** 1 айлығында ширап, аяқ-қолын ербеңдетеді, басын жан-жаққа бұрады, түрлі-түсті заттарға көз тоқтатып қарайды;
** 2 айлығында [[дауыс]] шыққан жаққа мойынын бұрады, ашық түсті зат көрсетсе, емгенін тоқтатады, әр түрлі [[
** 3 айлығында дыбыс шыққан жақты сезеді де, сол жаққа бұрылады, кәдімгідей күледі;
** 4 ай толғанда заттың қозғалысын көзімен бақылайды, бөтен адамға жатырқап қарайды, іліп қойған ойыншықрады түрткілеп ойнайды, оларды ұстайды;
** 5 айлығында [[
** 6 айлығында ойыншықтарға көңіл аударады, оларды қолына ұстап көтеріп, бір орыннан екінші жерге алып қояды, сөз буындарын айтуға алғашқы талпыныс жасайды, қасықпен берген тамақты іше алады, тағамды көргенде аузын ашады;
** 7 айлығында айнадағы өз келбетіне қарай талпынады, көп уақытқа дейін уілдеп "сөйлейді", бір орында тұрған затты көзімен іздейді, қолда қолға ұмтылады, сөдің жеке буындарын ("ма-ма", "а-па") жақсы айта алады;
108-жол:
== Баланы шомылдыру ==
* Нәрестені алғашқы 5-7 күн ішінде [[
* Нәрестені шомылдыратын судың температурасы 35-36°С болуы тиіс; ал алғашқы аптаның ішінде судың температурасын бұдан да жылы жасайды (36-37°С).
* Бөбекті шомылдыратын бөлменің температурасы 20°С-дан төмен болмауы керек.
116-жол:
== Баланы серуендету ==
* [[Жаз]] айларында туған балаларды әйелдер босанатын үйден шығысымен-ақ далаға шығаруға болады, ал [[
* Алғашқыда 10 минуттан артық серуендетуге болмайды; ал бір айлық бала таза ауада 40 минут болғаны жөн. Кейін бірте-бірте 5-10 минуттан қосып отырады да, сәби 3 айға толғанда серуенге шығу уақытын күніне 4 сағатқа дейін (қыста) жеткізеді.
* Суық уақытта 2,5-3 айлық баланы күніне 2-3 рет далаға шығарып тұру керек, бірақ барлығы 2 сағаттан аспауы тиіс.
* Бүлдіршінді далаға шығарда [[
== Бала ойыншықтары ==
143-жол:
<references/>
[[Санат:Үй-тұрмысы]]
[[Санат:Шаңырақ]] |