Эпителий: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш clean up, replaced: организмді → ағнаны (2), replaced: организмге → ағзаға (2), организмнен → ағзадан (2), организмнің → ағзаның (4), органи using AWB |
ш clean up, replaced: нервте → жүйкеле, нерв → жүйке (2) using AWB |
||
23-жол:
# Эпителий ұлпасының негізгі массасын клеткалар құрайды. Бұл эволюция барысында калыптаскан касиет. Себебі [[регенирация]] жасау үшін және ол неғұрлым тез жүру үшін ұлпа клеткаларға бай болу керек. Эпителий түрлі қорғаныштық құрылымдарды (кутикула, хитин, бақалшақ) құрайды. Бұл құрылымдардың барлығы эпителий ұлпасының құрамындағы клеткалардың қызметіне байланысты.
# Эпителиалдық клеткалардың құрылысы полярлы келеді. Базальдық және апикальдық бөліктері құрылысы мен қызметі жағынан бірдей болмайды. Мысалы, ішектің эпителиалдық клеткаларының апикалық бетінде [[микробүр]]лер болады, ішкі [[торлы аппарат]] ядроның үстіңгі аймағында орналасқан, ол клеткалардың базальдық бөліктерінде микробүрлер мен торлы аппараттың элементтері болмайды. Эпителий клеткаларының полярлы болуы оларды шекарада орналасуына байланысты.
# Эпителий базальдық мембрананың үстінде жатады. Базальдық мембрана эпителий клеткалары мен оның астындағы дәнекер клеткаларының тіршілік әрекеттерінің әсерінен пайда болады және осы екі ұлпаны, бір жағынан бір- бірінен бөліп, екінші жағынан оларды біріктіріп біртұтас комплекс құрайды. Эпителийдің қоректену базальдық [[мембрана]] арқылы [[диффузия]]лық жолмен қамтамасыз етіледі. Осы жерде, эпителийде кан мен лимфа тамырларының болмайтынын, ал
Эпителийдің негізгі қызметі өзінің астында орналасқан дәнекер ұлпасын қорғау. Сонымен қатар кейбір жағдайларда белгілі эпителиалдық клеткалар секрет бөлу және сіңіру функцияларын да атқарады.
34-жол:
# Мезодермадан пайда болатын [[цело-нефродерма]]лық эпителий (жыныс бездерінің, бүйректің, эпителий мен [[мезотелий]]);
# Нерв түтігінің бастамасынан дамитын эпендимо-глиялық эпителий ([[эпендимо]]);
# Мезенхимадан тұзілетін эндотелий. Эпителийдің соңғы екі түрінің зерттеушілердің көпшілігі эпителийлер қтарына жатқызбайды. Жүлын каналы мен ми карыншаларының астары-эпендиманы-
== Функциялық классификация ==
97-жол:
пайда болған секреттерді сыртқы ортаға шығарып отырады. Ерекше секрет ретінде гормондарды айтуға болады. Секреция клеткадағы биосинтезді айтамыз. Жинақталуы және оның клеткадан тыс шығуы ағзаның қалыпты физиологиялық процестерін камтамасыз етеді. Рекреция - клеткадан кейбір заттардың шығуы (су, иондар). Олар химиялық өзгерістерге үшырамайды. Экскреция - клеткадан зиянды, керек емес заттардың шығарылуы (несеп, несеп қышқылы).<br>
Бездердің көбісі эпителий ұлпасының құрамында болады. Тек бүйрек үсті безінің, гипофиздің паренхималары нейрогенді. Бездер қан тамырларымен,
[[Экзокринді бездер|Экзокриндік бездер]] экзоэпителиальдық және эндо эпителиальдық болып ажыратылады. Бездік клеткалардың тобы эпителийдің астындағы ұлпаға өтсе, ондай безді экзоэпителиальдық деп аталады. Мысалы, тері, сілекей және [[май бездері]], бауыр т.б. ал эпителиальдық бездер клеткалардың астарлаушы ұлпаға өтпей, эпителиальдық клеткалардың кабатында калса, ондай бездері эндоэпителиальдық дейді. Мысалы, адамның көмекей үсті шеміршек эпителийінің сілекей клеткаларының тобы. Экзокриндік экзоэпителиальдық бездер бір клеткалы және көп клеткалы болуы мүмкін. Экзокриндік экзоэпителиальдық бір клеткалы бездер [[омыртқалылар]]ды кең тараған: турбеляряларда, немертинде, сакиналы құрттарда, моллюскаларда. Экзокриндік экзоэпителиальдық көп клеткалы бездер ағза бездерінің негізгі массасын құрайды-сілекей, көз жасы, [[тері]], [[май бездері]], [[бауыр]], ұйқы безінің экзокриндік бөлігі. [[Экзокринді бездер|Экзокриндік]] экзоэпителиальдық көп клеткалы бездер өзегінің құрылысына қарай жабайы және күрделі бездер болып бөлінеді. Жай және күрделі бездер түтік тәрізді, альвеолалық (көпіршік) және түтікше альвеолалық болып бөлінуі мүмкін. Тармақталған бір ғана өзегі бар безді қарапайым без дейді. Егер өзектің тармақталған жүйесі болса, ондай бездер күрделі болады. Көптеген күрделі бездер өте үлкен келеді, оларды органдар деп атауға болады (бауыр мен ұйқы безі). Экзокриндік экзоэпителиальдық бездер бір клеткалы және көп клеткалы болуы мүмкін. <br>
Секреттің химиялық құрамы әртүрлі болады. Осыған байланысты экзокриндік бездерді ақуыздық, сілекей, аралас (ақуызды-сілекейлік) және май бездері деп бөледі. Секреторлық эпителиальдық клеткалардың пішіні түрліше болады. Секрет бөлуші клеткалардың клеткааралық кеңістігі біршама үлкен. Секреторлық клеткалардың ядросы ірі, [[хроматин]]і көп және ядрошығы да ерекше болып келеді. Секрет бөлуші клеткалардың бэрінде эндоплазмалық тор мен [[Гольджи аппараты]] жаксы жетілген және митохондриялар көп болады. Бездік клеткалардың құрылысы полярлы келеді.
| |||